Rådmannen sitt framlegg til budsjett og økonomiplan 2018-2021

2.1 Budsjettprosess

Det er lagt opp til slik handsaming av budsjett og økonomiplan 2018-21:

Prosessen og sjølve budsjettdokumentet er lagt opp i samsvar med etablert praksis og kommunen sitt økonomireglement, vedteke i kommunestyret i sak 18/16. Etter dette har kommunestyret slikt ansvar og mynde i budsjettsaker:

1. Kommunestyret skal innan utgangen av året i samsvar med kommunelova vedta årsbudsjettet for komande kalenderår og ein økonomiplan for dei tre påfølgjande budsjettåra.
2. Kommunestyret vedtek skatteanslag, rammetilskot, statlege overføringar, andre overføringar, netto avsetningar og finansinntekter og –utgifter. Kommunestyret fastset avgifter og prisar på varer og tenester når slik vedtaksrett ligg til kommunestyret etter lov eller føresegner.
3. Kommunestyret vedtek nettoramme drift i samsvar med budsjettskjema 1A, fordelt på formannskapet og, komiteane , spesifisert etter ansvar og tenesteområde.
4. Kommunestyret vedtek investeringsbudsjettet som hovudregel per investeringsprosjekt i samsvar med budsjettskjema 2A og 2B.

Rådmannen skal etter same reglement utarbeida eit samla framlegg til økonomiplan og budsjett som grunnlag for kommunestyret si behandling. Budsjettet skal vera realistisk, fullstendig og i balanse. Driftsbudsjettet skal vise netto driftsramme pr. komité og tenesteområde. Rådmannen sitt framlegg skal byggja på vedteken økonomiplan og andre føresetnader vedtekne av kommunestyret, og vera konsekvensvurdert i høve endra føresetnader og vilkår. Komiteane skal i sin tur fordela nettorammer drift i vedteke rammebudsjett på dei ulike resultateiningane.

3.1 Demografi og kommuneøkonomi

3.1    Overordna analyse

3.1.1    Demografi og kommuneøkonomi

Kommunen har ansvar for m.a. barnehagar, grunnskule og pleie- og omsorgstenester. Dette er tenester som i hovudsak er retta mot bestemte aldersgrupper. Utgiftene til kommunen vert difor påverka av samansettinga og utviklinga innanfor desse gruppene og utviklinga i folketal – den såkalla demografiske utviklinga.

Ved årsskiftet 2016-17 var det 18 821 innbyggjarar i Stord kommune, ein auke på 46 eller 0,2 prosent frå året før. Kommunen er venta å ha 21 323 innbyggjarar i 2027. Ved utgangen av økonomiplanperioden i 2021 er kommunen venta å ha eit folketal på over 20 000.

Innvandring utgjer ein vesentleg del av befolkningsutviklinga. Stord hadde i 2016 ei netto reduksjon i innvandring på 67 personar. Den største nasjonaliteten utanom nordmenn i Stord kommune er Polen med 425 innbyggjarar, etter det kjem Litauen (112 innbyggjarar). 221 vart fødde i kommunen i 2016. Også i Stord er delen på innbyggjarar i låginntektshushald aukande. Stord er fortsatt ein relativt «ung» kommune.

Kommunen er venta å få vekst i dei yngste aldersgruppene dei neste åra. Den største veksten kjem likevel blant eldre innbyggjarar; aldersgruppa 67-79 år vil auka heller kraftig dei neste åra.

Folketalsutviklinga og alderssamansettinga har stor innverknad på dei statlege overføringane til kommunen. Meininga er at rammetilskotet skal reflektera at dei ulike aldersgruppene ikkje kostar kommunekassa det same. Yrkesaktive klarar seg stort sett sjølve, medan dei yngste skal ha skule- eller barnehageplass. Dei eldste skal ha tilbod om omsorgstenester.

I perioden 2017-2021 er det berekna at Stord kommune får auka demografikostnader på om lag 82,5 mill. kr. Fleire unge i gruppa 0-5 år inneber auka utgifter til barnehage (11,7 mill. kr). Det er likevel auken i gruppa eldre, særleg gruppa 67-79 år (18,5 mill. kr ) og 80-89 år (16 mill. kr)  som bidreg til kostnadsauken.

3.2 KOSTRA- og effektivitetsanalyse

Ifølgje KOSTRA dreiv Stord kommune i 2016 om lag 56 mill. kr billegare enn landsgjennomsnitt på dei tenesteområda som inngår i inntektssystemet. Men då er det ikkje teke omsyn til at kommunen også har eit lågare berekna utgiftsbehov. Det er rekna til 1,8 prosent lågare enn «gjennomsnittskommunen», og reduserer kommunen sitt «mindreforbruk» til 33,6 mill. kr. Når ein i tillegg justerer for at kommunen har mindre inntekter enn landsgjennomsnittet (98 prosent), har kommunen likevel berre eit samla «overforbruk» på rundt 2,7 mill. kr (sjå tabell under).

Ressursbruk/prioritering sett i sammanheng med berekna utgiftsbehov. Stord kommune 2016. Kjelde: KOSTRA (konsern)/KRD, berekningar ved Stord kommune 

Ein kan etter dette seia at kommunen sine utgifter er godt tilpassa inntektene. Her har det vore ei positiv utvikling ved at kommunen dei siste tre åra har hatt godt tilpassa utgiftsnivå. I 2012 hadde kommunen eit «overforbruk» på 31 mill. kr når ein tok omsyn til både utgiftsbehov og inntektsnivå. I 2013 var dette redusert til nær 12 mill. kr, medan det dei tre siste åra altså har vore tilnærma balanse mellom utgifter og inntekter.

Det må likevel understrekast at dette byggjer på gjennomsnittsbetraktningar. Det tek ikkje høgde for at Stord, som alle andre kommunar, på mange område vil avvika frå «normalkommunen». Berekningane tek ikkje høgde for Stord sine meirkostnader knytt til regionsenterfunksjonar. Eller at Stord har eit stort tal unge mottakarar av pleietenester.

3.3 Frie inntekter

Frie inntekter består av rammetilskot, skatteinntekter, momskompensasjon og andre ikkje øyremerka statlige tilskot. Regjeringa reknar i framlegget til statsbudsjett med ein nominell skatteauke frå 2017 til 2018 på 2,4 prosent. Dette byggjer mellom anna på ein pårekna sysselsettingsvekst på 1,1 prosent og lønsvekst på 3 prosent. Det er regjeringa sitt forslag til statsbudsjett lagt opp til at det kommunale skatteøyret blir 11,8 prosent også i 2018 og at skattedelen av kommunane sine inntekter skal vera 40 prosent.

Den samla kostnadsveksten (deflatoren) som er lagt til grunn i regjeringa sitt budsjettforslag er 2,6 prosent. Lønsveksten tel om lag 2/3 og er rekna til 3 prosent. Venta prisvekst er 1,9 prosent. Deflatoren vert nytta til justering av rammetilskot og øyremerka tilskot.

Pårekna skatteinntekter og inntektsutjamning byggjer på kommunane sin reelle skatteinngang i 2016, justert for pårekna utvikling i 2017 og 2018. Veksten frå 2017 til 2018 vil variera mellom kommunane etter m.a.:

• Verknader av omlegginga av inntektssystemet
• Oppdatering av nøklar i utgiftsutjamninga
• Endring i kriteriegrunnlag, t.d. som for Stord kommune monaleg færre born i barnehagealder

Regjeringa legg for sine skatteprognosar for 2018 til grunn same prosentvise endring for alle kommunane, uavhengig av den lokale utviklinga i kvar kommune etter 2016. Budsjettforslaget byggjer på Stord kommune sin skatteinngang i 2017, som har vore svakare enn landsgjennomsnitt. Ved utgangen av september hadde kommunen ein skattevekst på 1,9 prosent i høve til same periode i fjor. Gjennomsnitt for landet var 4 prosent. Skatteinntektene har likevel teke seg opp i haust, og budsjettframlegget legg til grunn at Stord kommune i 2017 vil ha ein vekst i skatteinngangen på 4 prosent. For landet er det i statsbudsjettet anslått ein vekst på 3,3 prosent.

Skatteanslaget for 2018 skal byggja på den faktiske skatteinngangen i 2017. I tillegg skal det ta høgde for lokale forhold. Statsbudsjettet er ifølgje regjeringa eit budsjett for vekst og auka sysselsetting. Tilskotet til vedlikehald og rehabilitering til kommunar på Sør- og Vestlandet vert ikkje vidareført. Mykje tyder på at også Stord får del i oppsvinget i norsk økonomi. Budsjettforslaget legg til grunn at Stord kommune i 2018 vil få ein skattevekst på 6,6 prosent, som tilsvarar 95,1 prosent av gjennomsnitt skatteinngang for landet eller gjennomsnitt skatteinngang i Stord kommune dei seinaste tre åra.

Budsjettframlegget legg til grunn frie inntekter på 983,355 mill. kr. Det vil gje ei meirinntekt på 12,444 mill. kr i høve til regjeringa sitt kommuneopplegg.

Ved berekning av frie inntekter i økonomiplanperioden er det lagt til grunn ein realvekst på 2,4 prosent, 2,3 prosent og 2,7 prosent i perioden 2019-2021. Det byggjer på SSB sine prognosar for befolkningsendring og dei endringane i rammetilskot som skuldast omlegging av inntektssystemet.

Stord kommune vil også i 2018 få eit ekstraordinært skjønstilskot for at kommunen er «ufrivillig aleine». Dette skal delvis kompensera ein reduksjon i basistilskotet på ca. kr 5,3 mill. Dette som følgje av ei endring i inntektssystemet der Stord vert trekt fordi kommunen er relativt konsentrert og har korte reiseavstandar.

Ifølgje regjeringa sitt budsjettforslag er det frå 2017 til 2018 lagt opp til ein realvekst ut over løns- og prisjustering i kommunane sine frie inntekter på 3,6 mrd. kr. Innanfor denne inntektsauken er det venta at kommunane finansierer («mild øyremerking»):

• Pårekna meirutgifter som følgje av befolkningsutviklinga (demografi) med 2,2 kr
• Auka pensjonskostnader ut over venta kostnadsutvikling (300 mill.)
• Satsingsområde innanfor rusomsorg (300 mill. kr), tidleg innsats i grunnskulen (200 mill. kr.), førebyggjande tiltak til barn og unge (200 mill. kr)

Fylkesmannen gjer i sitt brev om kommuneopplegget også greie for «aktuelle saker» som skal vera finansiert over rammetilskotet:

• Opptrappingsplan for rus (1 mrd. kr.)
• Helsestasjon og skulehelseteneste (753,5 mill.)
• Innlemming av bustadsosiale tilskot i rammetilskotet (44 mill.)
• Tilskot frivilligsentralar (169,9 mill.)
• Tidleg innsats barnehage og skule (200 mill.)
• Barnevern (200 mill.)
• Barnehagelærarar (172,2 mill.)
• Auka foreldrebetaling (-301,5 mill.)

Ordninga med øyremerkte tilskot for ressurskrevjande tenester gjeld for tenestemottakarar til og med det året dei blir 67 år. Utbetaling av tilskot til kommunane i 2018 er basert på direkte lønsutgifter i 2017 knytte til tenestemottakarar. Statsbudsjettet legg opp til følgjande for 2018:

• Kompensasjonsgrad vidareført med 80 prosent
• Innslagsnivået blir auka frå kr. 1,157 mill. til kr. 1,235 mill., ein auke på kr. 50 000 utover pårekna lønsvekst
• Kompensasjonen som blir utbetalt i 2018 skal inntektsførast i 2017, medan utgiftene skal førast det året dei påløper. Tilskot for psykisk utviklingshemma og eventuelle øyremerka tilskot blir trekte frå berekningsgrunnlaget

Desse innstrammingane på ordninga for ressurskrevjande tenester gjev Stord kommune ei mindreinntekt i 2018 på 3 mill. kr.

3.4 Skjønsmidlar

Fylkesmannen har tildelt kommunen 2,2 mill. kr. i skjønstilskot for 2018, 0,1 mill. kr. mindre enn i 2017. Fylkesmannen grunngjev tildelinga slik:

«Kommunen er eit regionsenter og blir nytta av innbyggjarar frå nabokommunane, m.a. i sam-band med ulike fritidstilbod for funksjonshemma. Kommunen har stor innpendling av studentar og arbeidstakarar. Kommunen har høge utgifter til rusomsorg for personar med rusproblem.

Kommunen har høg grad av sysselsetjing innanfor leverandørindustrien til oljeverksemda. Kommunen har difor hatt store variasjonar i skatteinntektene og det har vore ei svak skatte-utvikling i år.

Kommunen står føre store investeringar i dei komande åra, både i skulesektoren, nye sjukeheimsplassar og gravplass.

Kommunen har i år fått eigen kompensasjon (kr. 2,6 mill.) for å ha blitt ufrivillig åleine etter kommunereforma.»

3.5 Momskompensasjon

Momskompensasjonsordninga vart innført frå og med 2004. Kommunen får refundert moms på kjøp av varer og tenester. Føremålet med innføring av ordninga var å likestilla eigenproduksjon med privat produksjon av varer og tenester. Kommunen budsjetterer momskompensasjon lik meirverdiavgift både i drifts- og i investeringsbudsjettet. I driftsbudsjettet  utgjer dette kr 19,67  mill. kr, i investeringsbudsjettet kr. 45,8 mill.

3.6 Asylmottak, mottak flyktningar

Kommunen har budsjettert med ei tilskot på 3,0 mill. kr i 2018. Dette legg til grunn same tal bebuarar på asylmottak som ved utgongen av 2017. Inntekta skal kompensera Stord sine meirutgifter som vertskommune for dei to mottaka.

Kommunen har budsjettert med eit integreringstilskot på 32,7  mill. kr. i 2018. Tilskotet er justert i samsvar med forslag til statsbudsjett. Det er varsla kraftig nedgang i tal busetjingar. I 2017 har ein budsjettert med busetnad av 48 flyktningar, og reknar med å nå dette målet. Ein legg til grunn busetnad av 30 flyktningar i 2018, inklusive eventuell familisameiing. Talet er usikkert, og ein forventar oppmodingsbrev om tal busetjingar i veke 44. Ved busetting av flyktningar mottek kommunen  804 100 kr for einslege vaksne og 754 100 kr for andre vaksne, einslege mindreårige og born som vert busett. Integreringstilskotet vert utbetalt over 5 år. Ein kan og få barnehagetilskot, særskilt tilskot til einslege mindreårige,  eldretilskot og ekstra tilskot til personar med kjende funksjonshemmingar. Budsjettforslaget for asyl- og flyktningmottak byggjer på gjeldande ordningar.

3.7 Ressurskrevjande tenestemottakarar

Ordninga med øyremerka tilskot for ressurskrevjande tenester gjeld for tenestemottakarar til og med det året dei fyller 67 år. Forslag til statsbudsjett legg opp til følgjande for 2018:

• Kompensasjonsgraden blir vidareført med 80 prosent av netto lønsutgifter ut over innslagsnivået.
• Innslagspunktet for kompensasjon er auka frå kr. 1 157 000 til kr. 1 235 000 for netto utgifter i 2017. Innslagspunktet er løns- og prisjustert og auka med kr. 50 000 utover det.
• Kompensasjonen som blir utbetalt frå staten til kommunane i 2018 skal kommunane inntektsføra i sine rekneskap for 2017. Kommunane skal inntektsføra den pårekna kompensasjonen i same året som utgiftene har vore.

Kommunen er venta å ha 38 brukarar i 2017 som samla vil gje eit tilskot på 45 mill. kr. Innslagspunktet for kompensasjon er justert for lønsvekst med 2,4 prosent for netto utgifter i 2017. Nivået på tilskotet er vidareført i planperioden.

3.8 Rente og avdragskompensasjon

Kommunen får rentekompensasjon på skuleanlegg, husbanken antar at denne vert på kr. 0,658　 mill. i 2018. Rente og avdragskompensasjon for omsorgsbustader og institusjonsplassar utgjer kr. 2,740　 mill. i inntekt. Av dette er kr. 2,351 mill. for avdrag og kr. 0,388 mill. rente. Rehabilitering av kyrkjebygg gir rentekompensasjon med kr. 0,103 mill. i 2018. Samla rente- og avdragskompensasjon er budsjettert med kr. 3,496 millionar.

3.9 Lønsvekst og pensjonskostnad

Statsbudsjettet legg opp til ein årslønsvekst for kommunesektoren på 3,0 prosent i 2018. Med eit overheng frå 2017 på 1,6 prosent og lønsgliding på 0,2 prosent, får dette ein heilårsverknad på 1,2 prosent, og eit datolønstillegg på. Rådmannen sitt framlegg til budsjett byggjer på føresetnadane i statsbudsjettet og KS sine berekningar om lønsgliding og overheng. Det er sett av kr. 17,8 mill. i lønsreserve i 2018, inklusive sosiale kostnader. Berekna samla lønsvekst i 2018 inklusive overheng frå 2017 utgjer om lag 50,7 mill. kroner inklusive sosiale kostnader.

Kommunen budsjetterer pensjonskostnader i samsvar med kommunaldepartementet sine reglar for pensjonsføring med sju års avdragstid på premieavviket. Premieavvik opparbeida før 2014 vert amortisert over ti år. Premieavvik opparbeida før 2012 vert amortisert over 15 år. Kommunen har motteke budsjettoppgåver frå KLP og Statens pensjonskasse. Kommunen har eigenrisiko på AFP-ordninga. Pensjonsleverandørane har berekna premien for 2018 utifrå erfaringstal, forventa lønsvekst og avkasting på pensjonsmidlane. Berekna pensjonspremie for sjukepleiarane i KLP-ordninga er budsjettert med 19,91 prosent, for andre tilsette i KLP-ordninga 19,52 prosent av pensjonsgrunnlaget. Det er også budsjettert med ein reguleringspremie på kr 39,6 mill. kr. Det inneber at pensjonskostnaden til KLP i 2018 er om lag 3,0 mill. kr. høgare enn i 2017. Redusert amortiseringstid og auka rentegarantipremie gjer at samla pensjonskostand aukar. Dei tilsette dekkjer 2 prosent av pensjonsgrunnlaget.

Statens pensjonskasse (SPK) har varsla om ein premie på 12,25 prosent inklusiv tilsette sin 2 prosent-del. Pensjonskostnaden til SPK er redusert med 0,8 mill. kr.

Premieavviket for 2018 er budsjettert med 32,96 mill. kr, i tillegg kjem 4,6 mill. kr. i arbeidsgjevaravgift. Dette vert ført til inntekt i budsjettet for 2018 og amortisert (utgiftsført) over sju år frå og med 2018, saman med premieavvik frå tidlegare år. Høg lønsvekst og låge renter har over tid bidrege til auka pensjonskostnader. Kostnaden med amortisering av tidlegare års premieavik er budsjettert til 11,275 mill. kr i 2018.

Utgifta (premien) er det me vert fakturert frå pensjonsleverandøren og utgjer ein likviditetsmessig belasting.

Kostnaden er det som vert bokført i rekneskapen, og påverkar årsresultatet.

Premieavviket er ein funksjon av desse to elementa, og reduserer utgifta frå 116,6 mill. til 95 mill. kr. i kostnad.

3.10 Eigedomsskatt

Det er ikkje lagt opp til å auka skattesatsane. På bakgrunn av innkoma i 2017 er det budsjettert med slike brutto skatteinntekter i 2018:

Det vert gjort framlegg om at skatten skal betalast inn i fire terminar. Innkrevjinga vert samordna med kommunen sine øvrige eigedomsavgifter. Det vert opna for at dette kan fordelast på 12 betalingsterminar.

Kommunen sitt eigedomsskattekontor er administrativt organisert under økonomiavdelinga. Det er inngått rammeavtale med takseringsfirma for å gjennomføra løpande taksering av nybygg og endringar. Årskostnad med forvaltning av ordninga med eigedomsskatt er rekna til 1,3 mill. kr.

Budsjettforslaget legg opp til at eigedomar som tidlegare (i perioden 2013-2017) har fått fritak etter eigedomsskattelova § 7 også skal ha fritak i 2018.

Kommunestyret vedtok som del av budsjettvedtaket for 2013, pkt h), at etter nedbetaling av akkumulert underskot skal inntekter frå eigedomsskatt gå til investeringar innanfor helse/omsorg og skule. Kommunestyret vedtok 18.5.17 handlingsreglar for økonomiforvaltninga i kommunen frå og med budsjettåret 2018 som også har vore styrande for budsjettframlegget, sjå avsnitt 4.1.

3.11 Konsekvensjustert drifts- og investeringsbudsjett 2018-2027

Det er også i år utarbeida ei skisse til eit ti-års investeringsprogram, fram til og med 2027. Programmet tek utgangspunkt i budsjettforslaget og vedtekne sektorplanar, og syner konsekvensar av tiltaka i form av kapital- og driftskostnader.

Føremålet med å utarbeida ein slik prognose er at det skal vera eit hjelpemiddel for handsaming av budsjett og økonomiplan ved at ein får synleggjort driftskonsekvensane av investeringsprogrammet ut over økonomiplanperioden. Samstundes gjev det eit oversyn over prosjekt som ligg i sektorplanar m.m. Skissa vert følgjeleg eit konsekvensjustert drifts- og investeringsbudsjett for dei neste seks åra. Det gjev eit samla oversyn over planlagde investeringstiltak og konsekvensane av desse for driftsbalansen, og syner at det planlagde investeringsprogrammet vil gje monalege utfordringar for driftsbalansen.

4.1 Målstyring

Kommunen sine overordna målsettingar ligg i kommuneplanen for 2010-2021. Kommunen skal i planperioden stimulera til at visjonen om å vera saman om utvikling og velferd vert realisert, ved å følgje opp målsetjingane innanfor desse områda:

• Byutvikling, senterstruktur og samferdsle
• Miljø, estetikk og trivsel
• Arbeid og næringsliv
• Oppvekst
• Rehabilitering, helse og omsorg
• Areal

Kommunen innførte i 2013 eit målstyringssystem med utgangspunkt i Kommunebarometeret. Barometeret er utarbeida av Kommunal Rapport og tek i tillegg til KOSTRA-tal opp i seg data frå Utdanningsdirektoratet, Helsedirektoratet og Kommunal- og moderniseringsdepartementet. Det er utarbeida mål for dei fleste tenesteområda.

Det overordna målekartet er i hovudsak basert på brukar- og medarbeidarundersøkingar. Undersøkingane gjev eit bilete av kva brukarane meiner om tenestene og kva arbeidstakarane meiner om arbeidsplassen. Måleskalaen på brukarundersøkingane er 1-6, der 6 er best. Det er frå 2017 teke i bruk ein ny medarbeidarundersøking (10Faktor) som gjer at ein ikkje har samanlikningstal frå føregåande år. Måltala er i staden tufta på gjennomsnittet av 100 kommunar som hittil i år har gjennomført undersøkinga. Undersøkinga har måleskala 1-5, der 5 er best

Elevundersøkinga vert gjennomført årleg og er obligatorisk for 7. og 10. steget. Det er Utdanningsdirektoratet sine undersøkingar som vert nytta. Måleskalaen Utdanningsdirektoratet, er 1-5, der 5 er best.

Stord kommune gjennomfører annakvart år brukarundersøkingar og medarbeidarundersøkingar. I 2016 vart det gjennomført brukarundersøking blant pårørande av bebuarar i　institusjon og mottakarar av heimetenester og blant foreldre og føresette i barnehagar. Det vart gjennomført medarbeidarundersøking i 2017.

Kommunen har i 2017 ei målsetting om eit lågare sjukefråvær enn 7,5 prosent. Sjukefråværet i kommunen har dei siste åra hatt ein positiv trend. Kommunen opplevde ein nedgong i sjukefråværet i 2015 og første halvår i 2016. Siste halvår 2016 og første halvår i 2017 har ein derimot hatt eit høgare langtidsfråvær.

4.2 Økonomiske handlingsreglar

Kommunestyret vedtok følgjande økonomiske handlingsreglar 18. mai 2017 (sak 22/17):

• Stord kommune har som mål at netto driftsresultat skal tilsvara nettoinntekter frå eigedomsskatten, men har opning for at inntil 11% av eigedomsskatten kan brukast til verdibevarande vedlikehald og frivillige organisasjonar. Minimum netto driftsresultat skal vera 1,75% av driftsinntektene.
• Stord kommune har som målsetting å byggja opp eit disposisjonsfond tilsvarande 2 prosent av driftsinntektene.
• Kommunestyret har som målsetting at premieavviket ikkje skal auka ut over nivået ved årsskiftet 2016-2017, maksimalt kr. 69,252 millionar.

Budsjettforslaget er lagt opp i samsvar med desse handlingsreglane: 2,5 mill. kr eller ca. 6 prosent av eigedomsskatten er foreslått brukt  til vedlikehald. Driftsresultatet er ca. 2 prosent, og budsjettforslaget legg opp til at kommunen i økonomiplanperioden byggjer opp eit disposisjonsfond på 2 prosent (29,3 mill.  2018-kroner). Premieavviket vil venteleg vera 66,971 mill. kr ved utgangen av 2017.

6.1 Politisk

Utgifter til politisk arbeid er vidareført på 2017-nivå. Det er sett av kr. 100 000 til disposisjon for formannskapet og kr. 350 000 til Komité for næring, miljø og kultur til kultur- og næringstiltak, sjå avsn 5.4. Det er lagt inn ein vekst i løyvinga til kontrollutvalet på 2,7 prosent. Den totale ramma for kontrollutvalet er kr. 993 274.　 Kontrollutvalet har i sitt budsjettforslag for 2018 foreslått ei ramme på kr. 1 016 413 (sjå vedlegg). Rådmannen har på vanleg måte handsama Kontrollutvalet som del av det samla kommunebudsjettet.

6.2 Administrasjon, interkommunal innkjøpsordning, fellesutgifter

Sunnhordland interkommunale innkjøpsforum har for 2018 budsjettert med 200 prosent stillingsressurs. Stord kommune dekker 20 prosent av lønskostnad for innkjøpssjef før fordeling av utgiftene til kommunane etter folketal. 40 prosent stillingsressurs er knytt opp til og finansiert over arbeid med investeringsprosjekt. Ordninga vert elles driven etter vertskommuneprinsippet. Innkjøpssamarbeida i Sunnhordland, på Haugalandet og  i Hardanger deler i tillegg lønskostnader for 50%　 felles driftsressurs av e-handel.

6.3 IKT

I 2018 vil ein utvide rekneskap, personal- og lønssystemet Agresso med ein skjemamodul for å effektivisere interne arbeidsoppgåver. Kommunen har mange interne skjema innanfor løn- og personalområdet som det er ønskjeleg å få digitalisert og kopla opp mot Agresso (kostnad kr　250　000). I tillegg vil ein utvikle ei løysing for sikker pålogging til Agresso for alle tilsette, frå kor som helst. Arbeidet vil vera eit utviklingsarbeid i lag med leverandør (kr. 750　000). Slik kan alle tilsette i kommunen nytte Agresso til reiserekningar og timelister uavhengig av om dei har databrukar i Stord kommune.

IKT-verktøya vert nytta i heile tenesteproduksjonen, og kommunen har ein enorm auke i datamengda. Ein treng difor å utvide server- og lagringskapasiteten (kr. 1,5 mill.). Ein vil kople opp fagsystema i Rehabilitering helse og omsorg mot digital utsending via SvarUT (kr. 400　000).

Skulane vil satse vidare på bruken av IKT i opplæringa. I 2017 er det starta ei utprøving av eit nytt dataverktøy, Chromebook, som er ein bærbar datamaskin med tastatur, penn og berøringsskjerm. Den er billegare i innkjøp enn dei datamaskinane som er i bruk i dag. I 2018 vil PILOT- prosjektet med om lag 120 elevar evaluerast, og ein vil ta stilling til om prosjektet skal gå over i ordinær drift og inkludere alle elevane. Målet med pilotprosjektet er mellom anna å utrusta alle elevar med eigen maskin innan for eksisterande driftsbudsjettrammet. Dette vil ha ein årleg kostnad på om lag 2 mill. kr. og vil vera ei vidareføring av dei kostandane ein i dag har til leasing av datamaskinar til elevane.

IKT eininga reduserer investeringsbudsjettet i høve til økonomiplanen med kr. 500　000 med konsekvens for innkjøp av IKT-utstyr som t.d. utstyr for videokonferanse, fornying av iPad til politikarar og programvare.

Driftsbudsjett vert redusert med kr 350　000. Nokre av konsekvensane vil vera mindre bruk av innleidd spisskompetanse, ein kan ikkje opprette fleire data- og telefonisamband.

Sak/arkivsystemet ePhorte vert oppgradert til Elements. I samband med dette er det starta opp eit prosjekt «Då mor forsvann» – Fornying av bruk av sak- og arkivsystem som følge av digital utvikling og administrative endringar. Stord kommune ønskjer å vidareutvikle sin bruk av sak- og arkivsystemet, og har gjennom Samarbeidsrådet for Sunnhordland invitere andre kommunar til å delta i prosjektet. Interkommunalt Arkiv i Hordaland vil også bidra med sin kompetanse inn i prosjektet. Bømlo kommune driftar sak/ arkiv-systemet for Stord, Bømlo, Fitjar, Tysvær og Haugesund. Fylkesmannen har løyvt kr. 400 000 i skjønsmidlar til prosjektet.

KS inviterer i brev av 8. september 2017 kommunane til å delta i ei finansieringsordning for digitaliseringsprosjekt med kr 20 per innbyggjar. Dette skal vera eit spleiselag der departementet, KS og kommunane skal etablera ei finansieringsordning for å «nå målene om økt digitalisering».　 For Stord kommune vil dette innebera ei løyving på kr 380　000. Det er ikkje funne rom i budsjettforslaget for å delta i prosjektet.

6.4 Folkehelse

Folkehelselova set krav om systematisk folkehelsearbeid utifrå lokale utfordringar. Arbeidet har tiltak i alle sektorar; mål for dei ulike tenesteområda er ofte også folkehelsemål. På bakgrunn av nasjonale/regionale føringar og lokale kartleggingar er det utarbeida fem mål for folkehelsearbeidet. Måla er knytt til helsefremjande tiltak meir enn sjukdomsførebygging, og samfunnsretta tiltak meir enn individuelle. Folkehelse handlar likevel mykje om korleis folk opplever kvardagen sin, noko som er vanskeleg å måla og målekartet har avgrensa verdi som styringsverktøy

(1) Tal frå Folkehelseinstituttet (2) Tal frå Statistisk sentralbyrå

Helsa til folk i Stord er generelt god, men også i vår kommune er det sosiale helseskilnader. I 2016 levde 382 barn i Stord i familiar med vedvarande låg inntekt. Me har relativt mange unge uføre, og talet på unge som får sosialstønad aukar.

Helse og trivsel heng saman med utdanning og inntekt. Tiltak for å motverke fråfall i skulen er viktig. Dette krev tverrfaglege tilnærmingar heilt frå barnehagealder. Folkehelsearbeidet er her m.a. integrert i oppvekstsektoren sitt prosjekt Inkluderande barnehage og skule. Trivsel i skulen heng også saman med korleis ein har det i fritida. Gjennom samarbeid med ungdomsrådet, frivillige organisasjonar og ulike kommunale einingar blir det etablert nye sosiale møteplassar for barn og unge.

Nærmiljøet sine kvalitetar verkar og inn deltaking, inkludering og trivsel. Helsefremjande faktorar kan vera tryggleik, tilgang på sosiale møteplassar, gode bu- og oppvekstområde og eit godt teneste- og servicetilbod. Omsyn til folkehelsa skal inngå i plan- og utviklingsarbeid, og omtalast i saksutgreiingar. Oppdatert folkehelseoversikt er eit viktig grunnlag for planstrategi og kommunale planar.

Psykiske vanskar og opplevd utanforskap er folkehelseutfordringar som treng meir merksemd. Å leggje til rette for deltaking for alle er sentralt i arbeidet mot sosiale helseskilnader. Folkehelsedagar er eit trivselfremjande arrangement som legg vekt på inkludering. Utstyrssentralen BUA gir fleire høve til å delta i friluftsliv og fysisk aktivitet. Prosjektet Munn til munn skal redusere einsemd ved å senke terskelen for å delta i sosiale aktivitetar. Kommunen samarbeider m.a. med Helse Fonna og Mental Helse om gjennomføring av opne temamøte om psykisk helse.

Medverknad gir eit betre kunnskapsgrunnlag for gode avgjersler i tråd med folk sine behov. Samtidig kan medverknad gi styrka sjølvkjensle, identitet og tilhøyrsle. Det må utformast rutinar knytt til medverknad i systemarbeid. Folkehelseforum er møteplass for dialog og utveksling av kunnskap innan tema folk er opptatt av. I prosjektet Nærmiljø og lokalsamfunn som fremjar folkehelse er det gjennomført ei stor kartlegging av kva som er viktig for trivselen til folk på Stord. Det er avgjerande at innspela frå folk blir følgt opp med tiltak.

Kommunen får årlege tilskot frå fylkeskommunen til folkehelsearbeid. Tilskotet har gjort at tiltak som folkehelseforum, folkehelsedagar og temakveldar kan gjennomførast som lågterskelarrangement. Sjølv om summen er relativ liten (totalt kr 145　000), har dette tilskotet vore avgjerande for at også andre aktørar har bidratt. Som eit innsparingstiltak er det forslag om at tilskotet for 2018 skal nyttast til løn (delfinansiering av 60% stilling som folkehelsekoordinator). Dette vil gje mindre ressursar til tiltak.

6.5 Overordna planlegging, kommunal planstrategi

Dei nasjonale forventningane til regional og kommunal planlegging legg vekt på raskare planprosessar for planlegging av bustad, næring og samferdsel. Klare overordna føringar for areal- og samfunnsutviklinga gjennom oppdaterte planar vil vera avgjerande for å oppnå dette.

Kommunal planstrategi vart vedteken hausten 2016, og denne legg føringar for ressursbruk og prioriteringar for planarbeidet i kommunen. Grunna vakanse og utfordringar med å rekruttere ny kommuneplanleggjar, har arbeidet ikkje hatt den framdrifta i 2017 ein hadde ynska. Kommunedelplan Sagvåg-Litlabø er ikkje fullført, og ein har ikkje vedteke planprogrammet for revisjonsarbeidet av den samla kommuneplanen, både arealdel og samfunnsdel der det også skal utarbeidast eigen nærings- og sysselsetjingsstrategi. Ny kommuneplanleggjar er på plass frå 1. desember 2017.

Kommuneplanleggjaren arbeider tett med planavdelinga på eining for regulering, byggjesak og oppmåling. Rådmannen ynskjer primært at det meste av overordna kommuneplanlegging skal gjerast internt i organisasjonen då dette er av stor betydning for vidare forvaltning etter planane, samt har betydning for å kunne ivareta eit godt fagmiljø med naudsynt kompetanse innanfor kart- og planarbeid. Kommuneplanleggjaren skal også bistå einingane med planfagleg kompetanse i dei ulike sektorplanane. Det hadde vore ynskjeleg med auka økonomiske ressursar til totalt planarbeid i kommunen, anten for å kjøpe meir planarbeid eksternt, eller for å auke eiga bemanning, men dette har ein ikkje funne rom for i budsjettet. Vi vil derfor ikkje i 2018 kunne ta att det etterslepet som ein no opplever på plansida i kommunen, eller klare framdrifta i gjeldande planstrategi. Av ressursar til overordna planarbeid er det ein heil stilling som kommuneplanleggjar i tillegg til kr 500 000 i prosjektmidlar.

Kommunedelplan for ny E39 over Stord (Heiane – Ådland) vart endeleg vedteken hausten 2017. Denne legg nye premiss for vidare utbygging og utvikling av kommunen, og det er viktig at kommunen er pådrivar for revisjon av kommuneplanen i 2018 for at denne skal bli tilpassa ny situasjon. Det bør vidare arbeidast for rask realisering av ny E39 grunna arealbindingar/ bindingar i infrastruktur til og frå tilgrensande areal. Vidare har ein behov for å klargjere ein arealforvaltnings- strategi, nedfelt i plan, som kan leggje føreseielege rammer for utviklinga av tenestetilboda elles i kommunen innanfor bl.a. oppvekst og helse og teknisk infrastruktur.

Av anna overordna planarbeid/ planarbeid med stor betydning for utviklinga av kommunen, kan nemnast at det i samband med utarbeiding av forslag til Stordpakke vert jobba med fleire større reguleringsplanar i regi av vegvesenet. Statens vegvesen har fått planmidlar, og gjennomført reguleringsplanarbeid for miljøgate gjennom Leirvik sentrum, strekning Vabakkjen – øvre Sæ (inkludert kollektivterminal) og for gang/sykkelveg frå Vabakkjen til Heiane inkl. rundkjøring i Tveitakrysset. For 2018 har vegvesenet fått planmidlar for regulering av Litlabøvegen og til regulering av det nye tverrsambandet frå øvre Sæ til Tysevegen. Dette arbeidet vert inkludert i ei områderegulering som inkluderer både tverrsambandet, prosesjonsvegen og tilgrensande areal inkludert m.a. «Åsskogen», jf sak i kommunestyret PS 16/17.  Vidare pågår arbeidet i byregionprogrammet «Den tette byen» der det vert utarbeidd ein moglegheitsstudie som vil utgjere eit viktig grunnlag for revisjon av kommunedelplan/ områdereguleringsplan for Leirvik sentrum.  Områdereguleringa og arbeidet med moglegheitsstudien for Leirvik sentrum vil bli prioritert for 2018.

6.6 Kyrkjeleg fellesråd

Driftstilskotet til Stord kyrkjelege fellesråd er budsjettert med kr. 8 179 176. I tillegg kjem kr 90 000 til kremasjon. Det tilsvarar tilskotet for 2017, ikkje justert for løns- og prisauke. Kyrkja søkjer om kr 8 353 366, i tillegg til kr 90 000 i kremasjonstilskot.

Kommunestyret innførte i 2008 ei ordning med eit tilskot på kr. 5 000 til etterletne som vel kremasjon, med siktemål å auka bruken av urnegraver. Tilskotet har dekka det meste av meirkostnaden med kremasjon framfor jordfesting, og utviklinga kan tyda på at ordninga har hatt ein effekt. Budsjettforslaget legg opp til ei innstramming ved at det vert lagt opp til at fellesrådet forvaltar ordninga innanfor ei ramme på 90 000 kr. Det var i 2016 sett ned 16 urner. Dersom fellesrådet t.d. ventar at det skal settast ned 30 urner i 2018 vil budsjettramma tillata eit tilskot på kr 3 000 til etterletne som vel kremasjon.

Den nye gravplassen i Frugarden med 500 plassar vart teken i bruk i 2014. Statens vegvesen har sett rekkjefølgjekrav slik at ein berre kan ta i bruk 500 graver før prosesjonsveg er ferdig opparbeidd. Det er løyvd kr 400 000 til planlegging og målsettinga er å ferdigstilla planarbeidet i 2018. Det ligg inne 3,5 mill. kr. til gjennomføring av prosjektet i 2019.

Det er på investeringsbudsjettet sett av 1,5 mill. kr. kvart år til vidare rehabilitering av kyrkjene og 0,2 mill. kr. til utstyr. Budsjettframlegget har ikkje funne rom for å auka desse løyvinga med høvesvis 0,95 og 0,15 mill. kr. slik kyrkja søkjer om.

8.1 Skule, SFO

* brot i tidsrekkja, ikkje samanliknbare tal, då nye spørsmål er lagt inn i undersøkinga

Skulen sitt hovudmål

Stordskulen har som mål å vera ein inkluderande skule der alle skular skal leggja til rette for og stimulera til læring, meistring og utvikling. For at elevane sitt læringsutbyte skal verta størst mogleg må dei trivast, vera trygge og få opplæring tilpassa evnene og føresetnadane sine. Grunnleggjande dugleikar med fokus på lesing, skriving og rekning er utvalde fokusområde for heile grunnskulen i Stord, saman med «Vurdering for læring» og BTI (Betre tverrfagleg innsats for sårbare barn). Kommunen arbeider for ein mobbefri skule der alle skal visa kvarandre respekt og omtanke

Arbeid med kvalitet

Kommunen brukar dei digitale analyseverktøya PULS og VOKAL i arbeidet med å utvikla, kartlegga og kvalitetsutvikla elevane sitt læringsutbyte. I budsjett for 2018 er det lagt inn 0,4 mill. kr. til lisensutgifter til VOKAL, PULS og stafettloggen. Det siste er eit dataverktøy for å letta overgangen mellom tenestene i samband med tverrfagleg innsats (BTI).

Vidareutdanning og kompetanseheving for tilsette i skulen

For å styrka elevane si læring treng ein fagleg og pedagogisk sterke lærarar og kompetente og dyktige leiarar. «Kompetanse for kvalitet» er regjeringa sin strategi for vidareutdanning for lærarar og skuleleiarar fram mot 2025. Dette skuleåret starta 13 lærarar og ein skuleleiar i Stord kommune på ulike vidareutdanningstilbod. Stord kommune får om lag 1,25 mill. kr. i tilskot frå staten til vidareutdanning for lærarar, kommunen bidreg med om lag 0,3 mill.kr. til føremålet.

Fire av barneskulane i Stord kommune er med i forskingsprosjektet «Two Teachers» i regi av Universitetet i Stavanger. Ein skal forska på om auka lærartettleik har innverknad på elevane sitt læringsutbyte. Dette er vidareført frå 2017.

Symjeopplæring Ressursen til symjeopplæring vert i budsjett for 2018 vidareført som i 2017, der ein tok utgangspunkt i kompetansemåla og vurderte at undervisninga til elevane burde ha eit omfang på 38 timar, dvs. ½ time per klasse per utvalde årstrinn i 38 veker. Det er i budsjettet og lagt inn utgifter til transport.

Stord kommune fekk tilskot frå fylket til symjeopplæring for nyankomne minoritetsspråklege elevar. Også andre elevar som ikkje kan symja eller har hatt mogleik til å delta i symjeundervisning inngår i ordninga. Opplæringa er organisert i eit omfang av 2 timar i veka fram til desember 2017.

MOT

Ungdomsskulane i Stord kommune har hatt MOT som ein del av undervisninga for å styrka elevane sin sosiale kompetanse. Skulane har gjennom arbeidet med MOT fått kompetanse som dei kan nytta vidare i arbeidet med elevane si sosiale og personlege utvikling. Stord skulen nyttar i dag om lag 0,6 mill. kr. til dette arbeidet som og er vidareført i 2018.

Litlabø skule

Litlabø skule har i fleire år vore fådelt med seks klassar. Elevtalet ved skulen er i vekst, og det har vore planlagt at skulen skulle bli fulldelt frå hausten 2018. Dette grunna det samla elevtalet ved skulen og at det frå hausten 2018 berre er 6. og 7. klasse som kan slåast saman. Rådmannen har vurdert situasjonen og finn at ein likevel, for å få budsjettet i ballanse, fortsatt må budsjettera Litlabø skule som fådelt. Dette vil gje ei innsparing på 0,36 mill. kr.

Ramme (elevressurs)

Budsjettforslaget legg til grunn eit delingstal på 28 elevar på barnetrinnet og 30 på ungdomstrinnet. For mellom anna å styrka opplæringa gjennom ulike tiltak, setja inn vikar og å finansiera spesialundervisning i lite til moderat omfang, får skulane tildelt eit kronebeløp per elev, den såkalla elevressursen. Det er ei aukande uro rundt handlingsrommet i skulen då elevressursen ofte ikkje dekkjer behova han er meint å dekkja. Rådmannen har likevel ikkje funne rom for å justera elevressursen for prisstigning. Elevressursen er i dag på kr 6　952 per elev og ei prisjustering med 2,6 prosent vil medføra ein auke kostandar i 2018 på 0,43 mill. kr.

Stord kommune har fått tilført øyremerka midlar 4,65 mill. kr. til å auka lærartettleiken på 1.-4. trinn (tidleg innsats). Rådmannen har fordelt tilskotet ved å gi skulane ressursar til ekstra lærar i klassar med over 16 elevar. Midlane er vidareført i 2018.

Omfanget av spesialundervisning er i forslag til budsjett lagt inn med utgifter knytt til alle kjende vedtak av stort omfang per september 2017. Desse vedtaka sikrar at skular med elevar som har behov for full dekning av spesialpedagogisk hjelp, får tilført midlar for å løysa denne oppgåva. Det ligg ikkje inne reservar til moglege nye vedtak.

Det er i dag krav om at rektor, i tillegg til å driva administrasjon, også skal vera ein aktiv pedagogisk leiar av skulen. Rådmannen har i budsjett for 2018 lagt inn ein fast grunnressurs til leiing og administrasjon på 100 prosent stilling til kvar skule. I tillegg er det lagt inn ekstra ressurs i hovudsak fordelt etter tal elevar ved skulen. Dette betyr ikkje at ein har auka budsjettet samla for skulane, men endra fordelingsnøkkelen noko.

Midlar til utstyr

Det ligg inne 1 mill. kr. til utstyr til skulane og i 2018.

Leigesatsar for utleige av skulebygg

Utleigesatsane er foreslått justert med 2,6 prosent.

Nye skulebygg

Ny Stord ungdomsskule skal takast i bruk i januar 2018.

Det har vore utlyst plan- og designkonkurranse for ny Nysæter ungdomsskule med fleirbrukshall. Fem arkitektkontor er valde ut til å teikna utkast til konkurransen. Vinnande prosjekt vert kåra innan 31.12.2017

Det er sett av 4 mill. kr. til bearbeiding av vinnarutkast og forprosjekt i 2018, og start av arbeidet med tilbodsdokument (totalentreprise). Etter planen er byggjestart 01.06.2019 med ferdig bygg 31.12.2020.

SFO

Kommunestyret vedtok i 2015, i sak 18/15 Vurdering av sjølvkost i forhold til skulefritidsordninga, vedtekter for dei kommunale skulefritidsordningane. SFO skal etter det drivast etter sjølvkostprinsippet. Vedtektene vart gjort gjeldande frå og med 1. august 2015 og definerer m.a. minimum vaksentettleik. Rådmannen har ikkje føreslått auke i foreldrebetaling for SFO i budsjett for 2018.

Vaksenopplæringa

Stord kommune har i 2016 og 2017 busett fleire flyktningar enn tidlegare. Stord er vertskommune for eit ordinært mottak på Heiane med 170 plassar og eit mottak på Litlabø for einslege mindreårige med 52 plassar. Vaksenopplæringa gir tilbod til alle som gjennom introduksjonslova har rett til opplæring i norsk og samfunnsfag og til dei som etter same lovverk har rett og plikt til å delta i introduksjons-programmet. Vaksenopplæringa gir også tilbod til vaksne som gjennom opplæringslova har rett til grunnskuleopplæring og realkompetansevurdering, tilpassa tilbod til arbeidsinnvandrarar, samt asylnorsk / norskopplæring til bebuarar på asylmottak.

Vaksenopplæringa har 19 tilsette og 223 deltakarar. Talet på deltakarar i vaksenopplæringa varierer, men de i seinare åra har ein hatt over 200 deltakarar kvart år. Vaksenopplæringa held til i to bygg; Telebygget (norskopplæring) og Borggata 32 (grunnskule for vaksne). På sikt er det ønskjeleg med samlokalisering og fleire større klasserom. Dette vil gjera undervisinga meir fleksibel og ressursane kan utnyttast meir effektivt.

Vaksenopplæringa har tilbod til ulike grupper. Nokre betaler for opplæringa sjølv medan ein får statlege tilskot for andre. Ein veit ikkje per i dag kor mange nye flyktningar som vert busett i 2018, eller om UDI vil oppretthalda drifta av dei to asylmottaka i kommunen. Det er difor vanskeleg å estimera inntekta for 2018. I budsjett for 2018 er det lagt inn ei samla forventa inntekt på 8,8 mill. kr. Rådmannen føreslår , som eit tiltak for å få budsjettet i balanse, å redusera med 2 stillingar tilsaman om lag 1,5 mill.kr.

8.2 Barnehage

Bemanningsnorma i dei kommunale barnehagane i Stord er i dag sett til å vera eitt årsverk per 6,7 barn korrigert for alder. Det har nyleg vore høyring om innføring av ei sentral bemanningsnorm med framlegg om eitt årsverk per 6 barn korrigert for alder. Dersom dette vert vedteke, vil det medføra ein auka kostnad i dei kommunale barnehagane på 3,24 mill. per år. Ein slik auke i lønskostnadene i kommunale barnehagar vil medføra auka utbetaling i driftstilskot til private barnehagar med om lag 11,67 mill. per år. Meirkostnaden totalt vert om lag 15 mill. per år. Regjeringa sin ambisjonen var at bemanningsnorma skal tre i kraft frå august 2018. Det er ikkje teke høgde for dette i budsjettet.

Det er ei nasjonal målsetting at menn skal utgjera 20 prosent av tilsette i barnehagen. Kommunen vil også i 2018 arbeida mot eit slikt mål.

Talet på minoritetsspråklege barn med barnehageplass i Stord kommune gjekk ned frå 2015 til 2016. Dette er ei negativ utvikling då forsking viser at tidleg barnehagestart for minoritetsspråklege barn gjer det lettare for dei å lukkast i utdanningssystemet.

Barnehagen sitt hovudmål
Barnehagane i Stord kommune skal vera inkluderande og ivareta barna sitt behov for omsorg og leik, og fremja mestring, utvikling, læring og danning som grunnlag for allsidig utvikling. Satsingsområda i 2018 er arbeid med utvikling av barna sin sosiale- og språklege kompetanse, betre tverrfagleg innsats for sårbare barn og ein barnehage fri for krenkingar og mobbing der alle viser respekt og omtanke for kvarandre.

Arbeid med kvalitet
Stord kommune gjennomfører tilsyn med den enkelte barnehagane kvart tredje år. Dette er ei kommunal oppgåve, og ein viktig del av arbeidet med kvalitetsutvikling.

Dei kommunale barnehagane gjennomfører anna kvart år ei brukarundersøking for å kartleggja og utvikla kvaliteten i barnehagen. Dei har til no brukt KS sitt system for dette. Frå 2018 skal dei ta i bruk utdanningsdirektoratet si brukarundersøking då den er oppdatert i høve ny rammeplan for barnehagen og er tilgjengeleg på fleire språk.

Barnehagane brukar Stafettloggen, eit dataverktøy for å letta overgangen mellom tenestene i samband med betre tverrfagleg innsats for sårbare barn.

Det er i budsjett for 2018 lagt inn 0,16 mill. kr. til kjøp av IST Direkte til dei kommunale barnehagane og SFO. Dette er eit elektronisk verktøy som skal bidra til lettare og meir effektiv informasjonsflyt mellom barnehage og heim.

Vidareutdanning og kompetanseheving for tilsette i barnehage
Det er stort fokus på å fremja kvaliteten i barnehagane sentralt og lokalt. Personalet sin kompetanse er den viktigast enkeltfaktoren for at barn skal trivast og utvikla seg i barnehagen og for å kunna realisera måla i lov og rammeplan. For å lukkast med dette treng barnehagane fagleg og pedagogisk sterke tilsette og kompetente og dyktige leiarar. «Kompetanse for framtidens barnehage – Strategi for kompetanse og rekruttering 2018-2022» er regjeringa sin strategi for mellom anna etter- og vidareutdanning for styrarar og tilsette i barnehagane. Dette barnehageåret byrja fleire tilsette i kommunale barnehagar på vidareutdanning.

Fire barnehagar i kommunen, ein kommunal og tre private, skal i 2018-2019 delta i Høgskulen på Vestlandet, campus Stord, sitt forskingsprosjektet «Utvikling av berekraftige praksisar for digital teknologibruk innan språk og estetiske fag i barnehage» forkorta til DigiSus. Hovudmålet for prosjektet er å utvikla og etablera eit kompetanserammeverk for barnehagelærarar og deira lærarar knytt til evaluering og implementering av berekraftige digitale praksisar som støttar opp om barn sine språklege og estetiske leike- og læringsprosessar i barnehagen.

Symjeopplæring for barnehagebarn
I 2015 vart det for fyrste gong sett av pengar i statsbudsjettet for å gjennomføra symjeopplæring for barnehagebarn i alderen 4-6 år. I 2017 fekk to private barnehagar i kommunen midlar til dette. Det er forventa at satsinga vert vidareført i 2018.

Barnehageplassar, struktur og økonomi
I august 2015 vart talet på barnehageplassar i kommunen auka for å kunna tilby plass til barn med rett til slik plass. Dette med bakgrunn i prognose laga av SSB i 2013. Prognosen synte ein forventa auke i tal førskulebarn på 27 barn per år i perioden 2015-2020. Prognosen slo ikkje til, og talet på førskulebarn gjekk ned. Sjølv om fleire små private barnehagar er lagt ned dei to siste åra, er det framleis god tilgang på ledige plassar.

Med bakgrunn i arbeidet med å redusera utgiftene til kommunen og å auka effektiviteten i dei kommunale barnehagane, foreslår rådmannen å leggja ned Sagvåg og Litlabø barnehage si avdeling på Litlabø frå august 2018. Dette då avdelinga held til i eit gamalt bygg som er ueigna for moderne barnehagedrift, og fordi driftskostnadane til avdelinga er høgare enn i dei øvrige barnehagane.

Sagvåg og Litlabø barnehage gjev i dag tilbod til 51 barn i alderen 1-5 år. 15 av desse barna går i avdeling Litlabø og resten i avdelinga i Nysæter kyrkje. Dersom Sagvåg og Litlabø barnehage si avdeling på Litlabø vert lagt ned, vil barnehagen ha plass til om lag 34 barn når korrigert for alder. Eitt årsverk styrar-/administrasjonsressurs, som barnehagen har i dag, er mykje i ein så liten barnehage. Rådmannen rår difor til å slå saman Sagvåg og Litlabø barnehage og Tjødnalio barnehage og gje dei 1,5 årsverk i styrar-/administrasjonsressurs dersom avdelinga på Litlabø vert lagt ned. Framlegg til mellombels namn på Tjødnalio barnehage og Sagvåg og Litlabø barnehagen er Sagvåg barnehage.

Samla vil nedlegging av Sagvåg og Litlabø barnehage si avdeling på Litlabø og redusert styrar-/administrasjonsressurs gje ei innsparing på om lag 0,9 mill. kr. i 2018. På lengre sikt vil ei slik endring i organisering av kommunale barnehagar få større betyding for ei meir økonomisk og effektivt drift.

Kommunestyret vedtok i Kommunedelplan barnehage 2015-2025 at den neste barnehageutbygginga skal skje i Sagvåg bydel, og at barnehagen skal stå ferdig i 2018. Prognose frå SSB 2017 syner at kommunen treng fleire barnehageplassar i 2021. Rådmannen har lagt inn 57,4 mill. kr. til ny barnehage i økonomiplanen i 2020. Det kjem ei politisk sak i høve behov for fleire barnehageplassar og nytt barnehagebygg i byrjinga av 2018. I denne utgreiinga meiner rådmannen at ein og skal vurdera barnehagestrukturen og organiseringa av kommunale barnehagar generelt i kommunen. Døme her er om kapasiteten i Trodlahaugen barnehage bør overførast til den nye barnehagen i Sagvåg bydel. Dette mellom anna fordi Trodlahaugen barnehage ligg på ei myr og bygget sig. Kommunen bør difor vurdera kor lenge ein kan driva barnehage der. Større barnehagar gjev også grunnlag for større og betre fagmiljø og meir effektiv drift.

Styrarane i barnehagane rapporterer om stadig aukande krav, oppgåver og forventningar, fleire små barn og høgt sjukefråvær. Forslag til budsjett for 2018 er ei vidareføring av budsjett for 2017, og det er ikkje funne rom for ressursar til vikar. I budsjett for 2017 reduserte ein budsjettet til Skogatufto barnehage med ei avdeling hausten 2017. Det er ikkje lagt inn ressursar til å opna denne avdelinga i 2018, og innsparinga her er på om lag 1,2 mill. kr. I summen har ein lagt til grunn ei avdeling med 9 små barn, lønn 1,5 mill. kr. og bortfall av inntekter 0,3 mill. kr. I overføring til private barnehagar vil ei avdeling med 9 små barn ha ein kostnad på om lag 1,8 mill. kr. i tilskot. Rådmannen rår til at Skogatufto barnehage går med ledig kapasitet, tilsvarande 9 småbarnsplassar, i 2018 mellom anna for å unngå at mange små barn utan rett til barnehageplass får slik plass.

I økonomiplanperioden er det lagt inn 0,5 mill. kr. årleg til utstyr til fordeling i barnehagane.

 Tilskot til ikkje-kommunale barnehagar

Kommunen gjev tilskot til drift av godkjente ikkje-kommunale barnehagar i kommunen. I budsjettet for 2018 er det lagt inn 124,6 mill. kr. til dette føremålet. Tilskotet er rekna ut tilsvarande 100 prosent av kostnadane per barn i kommunale barnehagar og vert fastsett ut frå rekneskapstal for 2016 justert for løns- og prisvekst. Førebels tilskot for barn 0-2 år vert i 2018 kr. 199 049 og for barn 3-6 år kr. 95 249.

I budsjett for 2018 har ein lagt til grunn talet barn i private barnehagar i 2017, som er noko færre barn enn i 2016. Forslaget legg til grunn tildelte plassar på budsjetteringstidspunktet. Ein svakheit her er at dette føreset ledig kapasitet i private barnehagar, som har inntak fortløpande.

Maksimalprisen for foreldrebetaling vart i framlegg til statsbudsjettet sett til kr. 2 910 per månad frå 1.1.2018.

8.3 Kulturskulen

Stord kommune har god dekning i kulturskulen samanlikna med landet og kostragruppe 8. Tala syner at kommunen driv effektivt.

Stord kulturskule har som visjon å vera eit sterkt　kunstfagleg ressurssenter i Stord kommune. Kulturskuletilbodet har høg fagleg kvalitet og representerer ei vesentleg fordjuping utover det obligatoriske skuleverket. Budsjettet for 2018 syner ei lita auke i inntektene til kulturskulen. Det er budsjettert med ei auke på 2,6 prosent på brukarbetaling og sal av dirigenttenester m. m, samt administrasjonsgebyr på 5 prosent på sal av tenester til andre kommunar. Det er og teke høgde for innføring av friplassordning. Dette for at kulturskulen og skal kunna inkludera barn frå familiar med låg inntekt. Vidare er det lagt inn sal av tenester til SFO. Det er ikkje lagt inn endringar i moderasjonsordninga. Samla sett har ein lagt inn ei forventa auke i inntekt på 0,26 mill. kr. Rådmannen har i sitt forslag til budsjett lagt inn 0,2 mill.kr. til investeringar i utstyr i 2018.

Elevtalet i kulturskulen har dei siste åra vore stabilt, og ligg i overkant av 600 elevar. Til saman har desse elevane nærare 850 elevplassar (ein del elevar har fleire plassar). Grunna stilling som hausten 2017 står vakant, er det forventa noko høgare elevtal i løpet av 2018.

8.4 Førebyggjande tenester

Eining for førebyggjande tenester består av helsestasjon-, jordmor- og skulehelseteneste, pedagogisk- psykologisk- teneste (PPT), logoped teneste, spesialpedagogisk team, ungdomsteam og samordning av lokale kriminalitetsførebyggjande tiltak (SLT).

Psykiske vanskar og lidingar hjå barn og unge kan mellom anna føra til manglande trivsel, redusert livsmeistring, lærevanskar og fråfall i vidaregåande skule. På nasjonalt nivå reknar ein at 15-20 prosent av barn mellom 3 og 18 år til ei kvar tid har nedsett funksjon på grunn av symptom på psykiske lidingar. Samhandlingsreforma legg til grunn at kommunar skal ha eit tilbod til barn og unge med lettare og moderate vanskar, og 8. juni 2017 vedtok Stortinget at psykolog skal være en del av kjernekompetansen i alle kommunar. Kravet gjeld frå 1. januar 2020. Sentralt vert det understreka at kommunepsykologane skal arbeida tverrfagleg, og at kommunar der psykolog, helsesøster, barnevern, PPT og andre faggrupper spelar på lag gir eit meir heilskapleg tilbod som kan førebyggja problemutvikling. Kommunen kan søkja om lønstilskot til psykolog. Tilskotet er på 0,4 mill. kr. per budsjettår for 100 prosent stilling. Tilskotet kan verta innvilga for eitt år om gangen til lovkrav om psykologkompetanse trer i kraft. Dersom ein legg til grunn ei årsløn på 1,14 mill. kr. inkl. sosiale utgifter er kommunen sin eigenandel 0,74 mill. kr. Rådmannen har ikkje funne rom for å tilsetja kommunepsykolog for barn og unge i budsjettet for 2018.

Tenesta har modellar for førebyggjande innsats knytt til mellom anna psykisk helse, rus og nettvett. Ein av desse er «Ung på Stord» som rettar seg mot ungdom på 7. og 9. trinn i grunnskulen. Liknande modell vert no innført i vidaregåande skule. Ungdomskontraktar er eit anna rusførebyggjande tiltak. SLT -koordinator bidreg i stor grad til dette arbeidet og vil i 2018 bli knytt tettare opp mot det samla tenestetilbodet til barn og unge gjennom mellom anna arbeid med einskildsaker i ungdomsteamet. Dette då ein ser ei stor auke i ungdommar med behov for slik hjelp. Rådmannen foreslår at ein samstundes reduserer utgiftene til helsestasjon for ungdom med 0,2 mill. kr. Rådmannen har ikkje funne rom for å styrka budsjetta for helsestasjonar og skulehelsetenest, men vidarefører denne på 2017 nivå.

Stord kommune sel i dag mellom anna tilbod om Ungdomskontrakt til ungdommar i Bømlo og Fitjar kommune. Dette vert vidareført i 2018 og rådmannen har lagt inn ei auke i forventa inntekt på 0,26 mill. kr.

PPT skal bistå barnehagar og skular med organisasjons- og kompetanseutvikling knytt til barn med særlege behov, samt gjera sakkunnige vurderingar når det er uro rundt barn/elevar si læring og/eller utvikling. Barn med språkvanskar kan ha rett på logoped. Kommunen har avtale om PPT-samarbeid med Fitjar kommune. Avtalen er frå 2003, og rådmannen har teke initiativ til ei reforhandling for å få ei avtala i samsvar med den faktiske situasjonen. Fordeling av kostnadar må i større grad spegla fordeling av oppgåver enn det avtalen gjer i dag og rådmannen har i budsjett for 2018 lagt til grunn at ein får på plass ein slik avtale som og vert gjeldande frå 2018. Det er lagt inn ei innsparing på 0,77 mill. kr som er føresett dekka inn gjennom auka inntekt og/eller innsparing som følgje av vakansar.

Spesialpedagogisk team gir tilbod til barn med vedtak om rett til spesialpedagogisk hjelp i barnehagen. Teamet har i ein periode hatt mindre saker og gått med ledig kapasitet. Rådmannen føreslår difor at ein i 2018 reduserer med ei stilling. Dette medfører ei innsparing på 0,64 mill. kr.

8.5 Barnevern

Handsaming av undersøkingar av barnevernet skal berre unntaksvis ta meir enn 3 månader, og ikkje over 6 månader. I tillegg skal alle barn med tiltak i barnevernet ha tiltaksplan.

Rett hjelp til rett tid og på rett stad er eit viktig mål for tenesta. Barnevernet skal bidra til at barn og unge får trygge oppvekstvilkår, og sikra at dei som lever under tilhøve som kan skada helse og utvikling, får nødvendig hjelp og omsorg. Brukarmedverknad, tidleg innsats og tverrfagleg samhandling er særlege fokusområde. Eit viktig mål er å halda talet på hasteflyttingar så lågt som mogleg. I tillegg må tenesta syta for at barn som må flyttast ut av heimen får naudsynt hjelp og støtte.

Meir effektiv sakshandsaming og utarbeiding av individuelle planar, samt betre systematisk oppfølging av barn i fosterheimar, er viktige mål for barnevernet. Omsynet til dei aktuelle barna, lovkrav, utvikling i tal meldingar, undersøkingar og tiltak aktualiserer desse måla.

Det har over tid vore ei målsetting at barn skal få hjelp i eigen familie. Barnevernet ynskjer å utvikla tilbod som byggjer på metodisk rettleiing som skal bidra til å styrka føresette si omsorgsevne. Tenesta har som mål at barn over 12 år som hovudsak skal få hjelp i heimen, framfor omsorgstiltak der dei må flytta.

Barnevernet har delteke i det kommunale prosjektet Betre tverrfagleg innsats (BTI) som mellom anna har som mål å bruka kommunen sine samla ressursar meir koordinert og heilskapleg i høve tilbod til utsette barn og familiar.

Internkontrollsystemet som tenesta har etablert skal syta før at tenesta har ein forsvarleg praksis og at ho vert dokumentert og kan etterprøvast gjennom at rutinar vert følgd opp.

Barnevernstenesta har teke del i KS sitt effektiviseringsnettverk med fokus på utvikling av framtidas barnevern. Som ein del av arbeidet vil tenesta sluttføra arbeidet med ein tenesteanalyse som vil vera eit viktig grunnlag for vidare utvikling og prioriteringar i tenesta.

Budsjettet for 2018 byggjer på same aktivitetsnivå som i 2017, og omfanget av tiltak er lagt inn med utgifter knytt til kjende vedtak per september 2017. Ein svakheit her er at det ikkje ligg inne ressursar til moglege nye vedtak i budsjettramma for 2018. Tenesta har det siste året registrert ei auke i tilmelde saker på om lag 30 prosent.

Bømlo, Fitjar og Stord inngjekk i 2008 avtale om interkommunalt barnevernssamarbeid. I samarbeidsavtalen står det at kommunane skal dela faste driftsutgifter etter tal barn og har økonomisk ansvar for tiltak overfor enkeltbarn i eigen kommune. Stord kommune har tidlegare ikkje kravd refusjon for administrative utgifter til løns- og personalarbeid, rekneskap, leiarressurs m.m. og rådmannen har i budsjett for 2018 gjort eit påslag for administrative kostnader på 4 prosent, tilsaman ei auke i inntekt på 0,3 mill. kr.

9.1 Kulturtenester

Budsjettet til Kulturtenester er vidareført på eit lågare nivå samanlikna med 2017. Som eit ytterlegare sparetiltak vil eininga ha ei ledig stilling fram til 1. august. Dette vil gje ei innsparing på kr.360 000.

Det er lagt inn ei forventing om inntektsauke i symjehallen på kr. 50 000, kr. 100 000 i kiosken og kr. 100　000 på Stord kommunale kino. Tilskot til arbeidsgruppa som arbeider med busetnadssoga, tilskot til feiring av nasjonaldagen og tilskot til lag og organisasjonar er vidareført på 2017 nivå.

Kulturminneplanen skal reviderast og rådmannen føreslår å løyve kr. 100 000 til arbeidet. Kommunen har i tillegg fått kr. 100　000 frå Hordaland fylkeskommune og tilsegn frå riksantikvaren på tilsvarande sum. Kommunane har fått større ansvar for kulturminnefeltet, m.a. innan «tilskot til vern og vøling av verneverdige bygg» og til «tilskot til verna kulturminne i Hordaland». Hovudendringa er at det no er kommunen som søkjer fylkeskommunen om midlar og ikkje den einskilde eigar av kulturminne. Eigar av kulturminne søkjer gjennom kommunen.

Stord Kulturhus er 40 år i 2018 og Stord kommunale kino er 80 år, men ein har ikkje funne å kunna øyremerkja midlar til feiring av dette.

Budsjettet til fritidskontaktar er redusert med om lag kr. 0,2 mill.

Rådmannen gjer framlegg om at dei to kommunale fritidsklubbane, Litlabø fritidsklubb i Litlabø- og Sagvåg samfunnshus og Harri fritidsklubb i Utbygdo grendahus vert lagt ned når dei avsluttar vårhalvåret 16. mai 2018. Dette vil gje ei innsparing i 2018 på kr. 300 000, med ein årsverknad på kr. 755 000. Kommunen lyt og sei opp husleigeavtalane med dei to husværa, noko som på sikt vil gje ei årleg innsparing på kr. 152 000. Langsiktige leigeavtalar medfører at dette ikkje vil få effekt før tidlegast 2019. Fritidskubbane har ope måndag og torsdag i klubbåret som er frå 01.09 til 16.05. Omlag 63 ungdomar nyttar i snitt desse tilboda.

I investeringsbudsjettet er det sett av kr. 1　100 000 til fornying av utstyr i Kulturhuset i 2018 og kvart år framover i budsjettperioden. Det er ikkje lagt inn midlar til vidare opprusting av fyrmeisterbustaden.

9.2 Idrett og friluftsliv

Komité for næring, miljø og kultur (NMK) vedtok i 2015 rehabiliteringsplan for nærmiljøanlegg i Stord kommune 2015-2025. I forslag til økonomiplan er det frå 2018 og kvart år resten av økonomiplanperioden lagt inn kr. 0,5 mill. til ballplassar/nærmiljøanlegg. Det er i tillegg i perioden lagt inn til saman kr. 2,4 mill. til friluftsareal og turstiar. Det ligg vidare inne kr. 2,0 mill. i 2018 til oppfølging av rehabiliteringsplanen for idrettshallane på Vikahaugane.

Rackethallen er som kjent i svært dårleg stand og det er bruksrestriksjonar ved mykje vind og snøfall. Stord vidaregåande skule er stor brukar av hallen og kommunen har kontakt med Hordaland fylkeskommune om eit eventuelt samarbeid om nybygg. Avklaring om dette er venta ved årsskifte. Det er i budsjettforslaget lagt inn kr. 1,0 mill. i 2019 og kr.13,0 mill. i 2020. Kostnad til riving av eksisterande hall og bygging av ny vart i 2016 estimert til kr. 41,0 mill.

Rehabilitering av kunstgrasbanen på Hystad skule er ført opp med kr. 3,0 mill. i 2020. Ein føreset at prosjektet får kr. 400　000 i spelemidlar.

Kommunestyret handsama forstudie for ny Nysæter ungdomsskule og fleirbrukshall i mars 2017 og vedtok i samband med dette å byggje fleirbrukshall der ein tek utgangspunkt i alternativ 1. i rapport frå Plan Vest AS. I september 2017 vart det lyst ut ein begrensa plan- og designkonkurranse, og 5 arkitektkontor er valt ut til å delta i konkurransen. Frist for innlevering av utkast er sett til 30.11.2017. Juryarbeidet av innkomne forslag vil vera ferdig　 kring årsskiftet. Arbeid med vinnarutkast vinnarutkast og forprosjektrapport er planlagt ferdigstillt juni 2018.

Rådmannen føreslår å overføre deler av stillinga som rådgjevar idrett og friluftsliv til Stord kommunale eigedom. Vedkomande går inn i ei ledig stilling og tek med seg oppgåvene knytt til spelemiddelsøknader. Andre sakshandsamingsoppgåver som tidlegare har lege til stillinga, vert fordelte i organisasjonen. Stord kommunale eigedom vert styrka innanfor systemoppgåver som t.d. driftshjelp, godkjenning leikeplassar og vedlikehald friområde. Prosjektoppgåver vil kunne utførast av prosjektleiarar i samsvar med etablerte rutinar i eininga SKE. Tiltaket gjev ei innsparing på driftsbudsjettet på 0,6 mill. kr.

9.3 Bibliotek

Utlånstal og besøkstal må sjåast i samanheng med opningstid, personal- og medieressurs. Stord har etter KOSTRA for 2016 kr. 182 til medie- og lønsutgifter til folkebibliotek per innbyggjar. Gjennomsnittet for andre kommunar i Stord si KOSTRA-gruppe er kr. 219, og for landet kr. 231. Ein reknar med at meirope vil ha positiv effekt for utlån og besøk i 2018. Hovudbiblioteket reknar frå 2018 av å ha meirope bibliotek som ei permanent ordning (prøvedrift frå slutten av 2017). Biblioteket er då tilgjengeleg for vaksne brukarar også når det ikkje er personale til stades. Det vil vera automatar for innlevering og utlån. Opningstida er tilpassa drifta av Kulturhuset elles.

Den vanlege bibliotekdrifta i 2018 vil bli vidareført med utlån, rettleiing og mykje aktivitet retta mot førskulebarn, skulebarn og ungdom. Ungdom vil vere ei viktig målgruppe for utvikling av biblioteket som møteplass og debattarena. Biblioteket har gode samarbeidspartnarar i dei andre Sunnhordlandsbiblioteka. Dessutan har biblioteket utvikla eit kontaktnett mot lag, organisasjonar og institusjonar. Dette er viktig for vidare utvikling av aktuelle arrangement. Heimeside og Facebook vert nytta for informasjon og for bruk av interaktive bibliotektenester. Biblioteket vil nytte tid og ressursar på vidareutvikling av dette i 2018. I 2018 er det elles innarbeidd kr. 200　000 i biblioteket sitt budsjett til fornying av utstyr og media.

9.4 Brann og redning

* Sjå tekst under vedr. ny førebyggjande forskrift som krev risikovurdering av alle bygg

Budsjettet er vidareført på om lag same nivå som budsjett for 2017. Direktoratet for samfunnssikkerhet og beredskap krev høg kompetanse på personell. Det skal likevel ikkje vere deltidsutdanning/ kurs i 2018, og budsjettet for etterutdanning er derfor redusert tilsvarande dette og føreset ein stram kurs- og etterutdanningspraksis i 2018.

Nytt naudnett er etablert og teke i bruk. Dette har heva tryggleiken og kvaliteten, men har også auka kostnadene for kommunen.

Ny førebyggjande forskrift er innført og gir utfordringar ved at det må gjennomførast risikovurderingar av alle bygg (inkl. bustader), og ny plan for gjennomføring av feiing og tilsyn må leggjast i samsvar med denne risikovurderinga. Nytt er at også alle fritidsbustader er omfatta av forskrifta (om lag 300 i Stord). Dette omfattande kartleggingsarbeidet er ein i gang med, og arbeidet vert gjort i samarbeid med KOM-Tek (Norkart) som gjennomfører eit pilotprosjekt på dette i Stord kommune. Stord brann og redning vil kome tilbake med eiga sak om dette, der også avgiftsnivå for tilsyn/ feiing (også i fritidsbustader) vert fastsett.

Stord brann og redning gjennomfører alt førebyggjande arbeid i Fitjar kommune og feier kvart år 500 piper og gjennomfører 250 tilsyn i nabokommunen.

Det ligg inne kr 0,5 mill. kvart år til fornying og vedlikehald av utstyr i planperioden. Dagkasernering av mannskap og ombygging til dette ligg inne for iverksetjing i 2020. Driftskostnadene ved tiltaket vil bli kostnadsrekna på ny, og ein vil også vurdere om det kan gjerast andre tiltak for å få ned driftskostnadene og samstundes oppfylle nye lovkrav i høve brann- og redningstenestene. Vi vil også ta initiativ til å eventuelt vurdere samarbeid med nabokommunar om brann- og redningstenesta.

Ny stigebil/snorkelbil bør fornyast. Det er ikkje funne rom for det i budsjettforslaget.

9.5 Beredskap

Kommunen skal halda fram arbeidet med å førebyggja kriser og svikt i viktige samfunnsfunksjonar gjennom samordna planleggingsaktivitet. Lokalsamfunnet skal setjast i stand til å halda oppe drifta og ta vare på folk sine liv og grunnleggjande behov under ulike former for hendingar. Beredskapsplanen er grunnlag for revidering av planverk i dei kommunale einingane. Psykososialt kriseteam er reorganisert og det har vore nokre utskiftingar då folk har slutta. Plan for etablering av evakuerte og pårørandesenter er ferdig, men det er ikkje sett av midlar til materiell om det vert trong for dette.

Redningspersonell og legevakta har eit lokalt øvingsutval. Det skal opprettast eit fagnettverk for akuttberedskap mellom kommunane og Helse Fonna. Det nye naudnettet har gjeve kvalitetsheving, men og auka kostnad i høve tidlegare samband.

9.6 Landbruk, miljø og næring

Stord-Fitjar landbruk- og miljøkontor (SFLMK) har auka inntektene det siste året ved levering av tenester til Austevoll kommune. I 2017 har kontoret fakturert tenester innan viltforvaltning og landbruk på timebasis, men arbeidet vil bli formalisert i avtale. Ved endeleg avtaleinngåing vil ein vurdere å auke bemanninga med 40 prosent stilling. Nettokostnadene ved kontoret har gått ned.

Gebyr for havbrukssaker vert haldne uendra i høve 2017; dei andre satsane er makssatsar nedfelt i forskrift og er uendra frå 2017.

Det er for 2017 føreslege å fordela 1,6 mill. kr til diverse samarbeidstiltak og næringsføremål slik:

• Hordaland olje og gass, driftstilskot kr 50　000
• Haukelivegen AS, driftstilskot kr 30 000
• Samarbeidsrådet for Sunnhordland kr 613 400
• Samarbeidsrådet, reiselivssatsinga kr 228 100
• Medlemskontingent Stord næringsråd kr 30　000
• Atheno AS, Maritim industriinkubator kr 150　000
• Atheno AS, Ungt entreprenørskap kr 65 000
• Kjøp av førstelinetenester for næringsetabl. kr 400　000

Det er i tillegg forslag om at Komité for næring, miljø og kultur får fullmakt til å disponera kr 100　000 til næringsføremål.

Kommunen har avtalar med Atheno AS og Samarbeidsrådet for Sunnhordland om kjøp av førstelinetenester for næringsetablerarar etter medgått tid. Opplegget med turistinformasjonsteneste i rådhuset og i kulturhuset vil bli vidareført. Reiselivssatsinga i regi av Samarbeidsrådet for Sunnhordland vert vidareført med tilskot tilsvarande kr. 12 per innbyggjar. Samarbeidsrådet har søkt kommunen om ein auke i tiltakspotten frå kr. 2 til kr. 7 per innbyggjar frå 2018, noko som for Stord kommune vil utgjere ein auke på om lag 95　000 kroner per år. Dette er ikkje lagt inn i budsjettframlegget.

9.7 Stord kommunale eigedom

Framlegg til driftsbudsjett for 2018 er ei vidareføring av budsjettet for 2017, men utan at generell prisvekst er lagt inn. Deler av kapasiteten ved eininga vil også i 2018 vera bunden opp med oppfølging av tiltakspakken. Budsjettet for driftskostnader (omfattar alle driftskostnader som midlar til vedlikehald, kurs- og etterutdanning, telefon, transport/ driftsmidlar, m.m.), er teke ned med kr.　800　000.

Eininga nyttar to årsverk til påkosting av bygg og anlegg. Driftskostnadene til prosjektleiarane vert dekka over prosjekt/ investeringsbudsjettet, og budsjettet er justert i høve til dette. 2,5　millionar kroner av vedlikehaldsmidlane er finansiert over eigedomsskatten i medhald av kommunestyret sitt vedtak.

Bemanninga for driftsoperatørane er vurdert å vera på eit minimum i høve den bygningsmassen som skal vedlikehaldast og driftast. Det er ventetid på å få utført innmeldte driftsoppgåver.

Det er løyvd 7,5 millionar kroner til investering i enøk, innemiljø, brannsikring og HMT-tiltak på kommunale bygg. Det er lagt inn kr. 300　000 til utstyr og kr. 900　000 til erstatning av to bilar. Tiltak på ventilasjon og brannsikring er naudsynt å gjennomføre på rådhuset for å få bygget i forskriftsmessig stand m.o.t. brannførebygging og arbeidsmiljø.

Det ligg inne løyving i 2018 og 2019 for nye omsorgsbustadar og aktivitetssenter i Bandadalen, og det ligg i 2018 ei løyving på 10 mill. for bygging av «nye Furulyvegen 51». Kommunestyret vil ta stilling til desse prosjekta i eigne saker.

9.8 Stord kommunalteknikk

Eining Stord kommunalteknikk (SKT) omfattar ansvarsområda vatn og avlaup samt renovasjon og slamhandtering (SVA) og veg, trafikk og parkering (SVTP).

5.4.10.1 SVA – vatn, avlaup og renovasjon

SVA omfattar tenesteområda vatn, avlaup, renovasjon og slamhandtering. Verksemdene skal drivast i tråd med «Retningslinjer for beregning av selvkost for kommunale betalingstjenester» (H-3/14 KMD feb. 2014). Kvart av desse tenesteområda har eigne sjølvkostfond som overskot eller underskot skal førast mot. Tenestene er 100 prosent gebyrfinansierte.

Grunna omfattande investeringsprogram, jamfør vedtekne kommunedelplanar på vatn og avløp, veks kapitalkostnadene årleg. Frå 2016 til 2021 er kalkulert auke for avløp 145 prosent og vassforsyning 105 prosent. I tillegg står ein føre store utfordringar med våtare klima som vil medføre kostnadskrevjande tiltak med overvatn, anten det vert finansiert som del av avløpsområdet eller som separat gebyrfinansiert overvassområde. I forslag til budsjett for 2018 er investeringsramma for vassforsyning 87 mill. kr. og avlaup 76 mill. kr. Det er ikkje behov for auke i bemanninga på drift i 2018.

Gebyrutviklinga dei seinaste åra har vore nokså moderat, men det har vore kjent lenge, at gebyra må tilpassast framtidig kostnadsnivå, særleg på vatn og avlaup. Sjølvkostfondet på vatn er negativt og det må styrkast. Fondet på avlaup har vore positivt i fleire år, men vert i samsvar med krav i sjølvkostreglane tappa ned i perioden 2018-2022. Årsgebyr for vassforsyning er føreslått auka med 14 prosent og årsgebyret for avløp med 10 prosent. Tilknytingsgebyra har vore uendra sidan 2009. I forslag til budsjett for 2018 er det føreslått å auka tilknytingsgebyret frå kr 15　000 eks. mva. til kr 25　000 eks. mva. per tilknytt eining for vassforsyning, og tilsvarande auke for avlaup.

Årsgebyra (abonnementsgebyr og forbruksgebyr) vert rekna ut frå bruksareal per bygning/ bustadeining. For anna verksemd enn bustader er det krav om vassmålar. Gebyrnivået for komande år vert vedtatt av kommunestyret kvart år i samband med budsjetthandsaminga. SKT har i 2017 arbeidd med revisjon av noverande lokal forskrift om vass- og avløpsgebyr. Forslag til ny forskrift vert venteleg lagt fram for politisk handsaming i 1. kvartal 2018.

5.4.10.2 Fagavdeling for veg, trafikk og parkering (VTP)

Driftsbudsjettet for 2018 er basert på vidareføring av nivået i 2017. Inntekter frå Statens vegvesen (refusjonar veglys) og frå parkeringsførelegg, er redusert med kr. 500　000 samanlikna med budsjett for 2017.

Bemanninga på drifta er arbeidseleiar og 3 fagarbeidarar (2,5 stillingar), samt delt stilling med landbrukskontoret (SFLMK) med 40 prosent. Dagens bemanning er ei minimumsløysing for å oppretthalde ei vakt og beredskapsordning for kommunale vegar. Internt opprykk frå fagarbeidar til arbeidsleiar og at ein av dei tilsette vart pensjonist, gjer at drifta har hatt to vakante stillingar som fagarbeidar i 2017. Den eine av vakante stillingar er delt med 50 prosent på vatn og avløp. I framlegg til budsjett for 2018 er det føresett framleis vakanse i 50 prosent stilling.

Investeringsramma for veg er i 2018 36,3 mill. kroner. Ny veg til Grunnavågen er vedteken utbygd med ei kostnadsramme på 28,1 mill. kr. fordelt med 3 millionar kroner i 2017 og 25,1 millionar kroner i 2018, jamfør vedtak i kommunestyret sak PS 22/17. Investeringa er delfinansiert med midlar frå hamn (3 mill. kr.), SVA (3 mill. kr.) og Stord Havbrukspark (3,3 mill. kr.).

Andre investeringar er asfaltering (hovudplan veg) 6,8 mill. kr., trafikksikringstiltak 1,5 mill. kr., samarbeid med andre kr 1,0 mill. kr., utskifting av veglys kr 1,2 mill. kr., samt utstyr, køyrety, maskinar og vegmateriell til kr. 700　000. Det hadde vore ynskjeleg med ei større investeringsramme til samarbeidsprosjekt.

5.4.11 Stord kommunale eigedomsselskap AS

Stord kommunale eigedomsselskap AS har varsla om husleigeauke for Teknisk bygg på Heiane som følgje av ei ombygging av lokala. Som eit tiltak for å saldera budsjettet legg budsjettframlegget opp til at kommunestyret pålegg selskapet å redusera husleiga for SKE-bygget sentrum med 1 million kroner i 2018. Vidare at kommunen røystar for eit utbyte frå selskapet på 1 million kroner i 2018. Rådmannen viser til selskapet si årsmelding for 2016, og meiner at det er grunnlag for desse disposisjonane.

9.9 Regulering, byggjesak, oppmåling

Sakshandsamingstid er gjennomsnittstid for alle handsama saker målt i arbeidsdagar. Tala i tabellen er henta frå Kostra-rapporteringa. Måltal for gjennomsnittleg handsamingstid er sett godt innanfor lovpålagte tidsfristar. Måltalet og sakshandsamingstida av reguleringsplanar er redusert dei siste åra. Måltalet er ambisiøst, men vert vurdert viktig med omsyn på dei private planfremjarane og næringslivet.

Den gjennomsnittlege sakshandsamingstida for alle typar saker vil vere eit resultat av talet på saker, type saker, kvaliteten på søknadane og sakshandsamingskapasiteten. Eininga mottek framleis mange søknader med feil og manglar som dreg den gjennomsnittlege handsamingstida opp, men særleg på byggjesak har ein no fått ned sakshandsamingstida.

Kapasiteten på byggjesak er god. Innanfor plan har kommunen lågare kapasitet enn ynskjeleg. Talet på oppmålingssaker har hatt ein nedgang dei siste åra og ein hadde i 2017 kapasitet til å selje tenester til Tysnes kommune. I 2018 er ei stilling på oppmåling sett vakant.

Sjølvkostprinsippet vart innført f.o.m. 2013, men det er berre tenesteområdet byggjesak som er 100% sjølvkostfinansiert. Store arbeidsoppgåver vert i dag ikkje dekka av sjølvkost, som t.d. deler av matrikkelføring, kartarbeid, handsaming av offentlige reguleringsplanar frå m.a. Statens vegvesen og arbeidet med handsaming av planar etter førstegongs handsaming. Dette omfanget har auka dei siste åra.

Framlegg til driftsbudsjett for 2018 er i hovudsak ei vidareføring av budsjettet for 2017. Det er alltid ein usikkerheit knytt til gebyrinntektene då dei er avhengige av byggeaktiviteten, talet på saker og type saker. Slik er eininga svært avhengig av marknadssituasjonen. Estimerte gebyrinntekter er justert litt ned på budsjett for 2018 grunna forventa nedgang i oppmålingssaker. Oppmålingsgebyra meiner vi no er rett prisa i høve sjølvkostprinsippet, og dei ligg på eit høgt nivå samanlikna med nabokommunar. Gebyra er difor ikkje foreslått auka meir enn 2 %. Plangebyra er auka med om lag 40 % for 2018. I tillegg er gebyra på dispensasjonssaker auka i høve 2017. Desse sakene er arbeidskrevjande med høyringar, politisk handsaming og klagehandsaming. Grunngjevinga er prissetjing i samsvar med sjølvkostprinsippet (planframlegg etter dagens lovverk er tidkrevjande å sakshandsame), og at gebyra våre har lege lågt i høve samanliknbare kommunar som Os og Haugesund. Det er ikkje framlegg om å auke gebyra på byggesaker, der kommunen har fondsavsettingar.

9.10 Sunnhordland lufthavn AS

Stord kommune har ikkje motteke søknad frå Sunnhordland luftham AS om driftsstøtte for 2018.

10.1 Sosialtenester, NAV

Det har i kommunen og i distriktet vore positiv utvikling i arbeidsløysa gjennom 2017. Det er likevel auke i personar med behov for hjelp som oppsøker NAV-kontoret samanlikna med dei føregåande åra. Utviklinga må sjåast opp mot busetjing av eit høgt tal flyktningar i 2016 og 2017. Sjølv om det er positive trekk ved arbeidsløysa, er det framleis utfordrande å jobba arbeidsretta med personar som har nedsett arbeidsevne eller av andre grunnar har behov for bistand frå NAV til å skaffe seg arbeid. Somme av verksemdene lokalt er meir tilbakehaldne når det gjeld rekruttering og å tilby NAV å vera tiltaksarrangør, noko som igjen kan føra til auka trykk på tenestene gjennom 2018, både når det gjeld personell og ytingar.

NAV har eit særleg ansvar for oppfølging av ungdom, og driv mellom anna tiltaket «Springbrettet». Ein klarar, ved å nytte «Springbrettet» og andre NAV-tiltak, å oppfylla aktivitetsplikta for unge sosialhjelpsmottakarar som vart innført i 2017.

Det er ein auke i barnefamiliar som mottar økonomisk sosialhjelp. Dette er eit utviklingstrekk som må få særleg merksemd for å forhindre barnefattigdom. Det er auka forbruk av økonomisk sosialhjelp og det ligg an til eit overforbruk i 2017 på om lag kr.5,4 mill. I budsjett for 2018 har ein auka ramma med kr. 2,4 mill. og har såleis ikkje funne rom for å kompensere forventa vekst fullt ut. Dette medfører risiko for overskriding.

Stord kommune ved NAV har ein samarbeidsavtale med Kirkens Bymisjon om drift av tiltaket «I Jobb Stord). Tilbodet, som ikkje er lovpålagt, vart etablert på Stord i 2010 og dei utfører oppdrag for privatpersonar, verksemder og kommune (hagearbeid, rydding med meir.) samt at dei pussar opp møblar som dei sel i eige utsal. Som eit sparetiltak føreslår rådmannen å sei opp avtalen med Kirkens bymisjon med verknad frå 1. desember 2017 (avtalen har eit halvt års oppseiing). Sparing i 2018 vert om lag kr. 459 00 med heilårverknad i 2019 på kr. 788　000. Ved å sei opp avtalen med Kirkens Bymisjon vert konsekvensen at personar som er rusmiddelavhengige mister arbeidstilbodet sitt.

Som eit sparetiltak reduserer ein oppfølgingsressursar ved NAV Stord med ei stilling i Oppfølgingsavdelinga gjennom heile 2018 og ei stilling i Flyktningtenesta 2. halvår 2018. Sparing vert om lag kr. 950　000. Nedtrekket gir risiko for forlenga stønadsforløp for brukarar av NAV noko som igjen kan føra til auka forbruk av stønad. Tett oppfølging, både av flyktningar og av mottakarar av økonomisk stønad til livsopphald, bidreg til at den einskilde raskare vert økonomisk sjølvhjulpen. Ved inngangen til 2018 er det eit rekordhøgt tal personar som skal delta i Introduksjonsprogrammet.

Som oppfølging av vedtak i komité for rehabilitering, helse og omsorg i august 2017 legg ein opp til at det i 2018 vert etablert eit kontaktutval som skal ha eit særleg ansvar for å drøfta innvandrarspørsmål. Rådmannen kjem attende med ei politisk sak som inneheld organisering og retningsliner for utvalet. Det er lagt inn kr. 20　000 i budsjettet til komité for rehabilitering, helse og omsorg for å dekke møtegodtgjering.

10.2 Habilitering

Gjennomsnittsalderen for personar med utviklingshemming aukar, med dei utfordringane dette medfører. Mange av brukarane eldest tidlegare enn befolkninga elles, og får dermed aldersrelaterte utfordringar på eit tidlegare tidspunkt i livet. Dette er både somatiske plager og demenssjukdom. Mange har også ein a-typisk aldringsprosess. Eininga har byrja å byggja opp kompetanse på dette, men treng å ha auka fokus på dette området framover.

Rådmannen registrerer at dette tenesteområdet har stor vekst i kostnader og legg opp til at ein på nytt vil sjå på struktur og organisering. I dette ligg blant anna ei vurdering av om det er mulig å fase ut mindre bufellesskap og erstatte desse med større og meir kostnadseffektive utan at det skal gå ut over kvaliteten av tenestene. For å kompensere lønsveksten og pensjonsveksten i 2018 lyt eininga nedbemanne to årsverk tilsvarande kr. 1,5 mill.

Nye dagplassar på Sæbø gard er forseinka, men det er håp om at nytt bygg til dette føremålet vil stå klart hausten 2018. Det er ikkje lagt inn auka driftsmidlar i 2018.

Rådmannen legg hausten 2017 fram eit forprosjekt der ein tek sikte på å bygge ni pluss tre bustadar for funksjonshemma på kommunal tomt i Haga. Bygga er planlagt ferdige ved årsskifte 2018/2019. Dette er oppfølging av ein forstudierapport som vart vedteken i Komité for rehabilitering, helse og omsorg februar 2017 der det kom fram at det er 23 personar som har søkt om slik bustad. Storleiken på bufellesskapet er i konflikt med Norsk forbund for utviklingshemma (NFU) sitt syn. Dei meiner at eit bufellesskap ikkje bør vera større enn maks seks bueiningar.

Val av totalt 12 bueiningar vert blant anna grunngjeve med å redusera byggjekostnadane per bueining. Fagmiljøet blir større og erfaring tilseier at det er lettare å rekruttere og behalde gode fagfolk når miljøet har ein viss storleik. Erfaringa er og at små fellesskap ofte blir dyre i drift, mens ein ved fleire bueiningar får synergieffektar noko som reduserer driftskostnadane per bustad. Som foreldre til aktuelle bebuarar har påpeika, er det og viktig med ein størrelse som gjev høve til å skape eit godt sosialt nettverk for dei som skal bu der. Kostnadskalkylen for prosjektet er auka til kr.36,3 mill. inkl. ein margin på 15%. Ein føreset at prosjektet vert finansiert med tilskot frå Husbanken, momskompensasjon og husleige. Ein usikker prognose på driftskostnader per år er kr.7,0 mill. (avhengig av kven som flyttar inn).

«Avlastar 2-dommen» har ført til at kommunane har fått utfordringar knytt til å gje avlasting i privat heim. Som konsekvens av dommen, må kommunane tilsetje avlastarar i faste stillingar, med dei rettar dette medfører både i høve arbeidstidordningar og løn. Auka kostnader knytt til brukarane i Eining for habilitering er rekna til om lag kr 2,8 mill. for 2018. Kommunen har avlastingstilbud på fleire lokasjonar, noko som medfører høgare kostnader enn om dei var samla under eit tak. Avlastingsbustaden i Sævarhagen er ikkje tilpassa brukarane sine behov og det er ikkje kapasitet til å ta i mot fleire brukarar, særleg på helg. Desse tilhøva gjer at det hastar å få på plass ein større og tilpassa avlastingsbustad slik at ein kan få organisert det meste av avlasting til barn og unge i Stord kommune i ein bustad. Forstudierapport for nytt avlastingsbygg vart godkjent av komité for rehabilitering, helse og omsorg komiteen i august 2017. Rapporten konkluderer med at det bør byggast ein ny avlastingsbustad i Sævarhagen som kan gje eit samla tilbod i ein bygning. Investeringskostandane er kalkulert til å bli kr. 40,5 mill. der kr. 30,5 mill. vert refundert i form av statstilskot og momsrefusjon.

Driftskostnader er estimert til om lag kr. 17 mill. ved full drift (14 plassar). Dette er kr. 2, 1 mill. utover kostnaden me har til drift i dag. Ein reknar med at det ikkje vert full drift den første tida, slik at årlege driftskostnader dei første åra er noko lågare. Belegget av brukarar vil variera etter behovet til ei kvar tid og krev difor fleksibel drift. Innafor kostnadsramma ein har i dag vil ein kunne auka frå seks til inntil 10 plassar (avhengig av funksjonsnivået til brukarane). Rådmannen meiner dette er eit effektiviseringstiltak ein bør setje i gong snarast råd og føreslår at det vert sett av kr. 2,0 mill. til forprosjekt i 2018 og kr. 38,5 mill. til utbygging i 2019.

Som eit strakstiltak vil ein oppgradere nabopavilijongen i Sævarhagen slik at ein kan samle mest mogeleg av avlastingstilbodet i desse to bygga. Dette vil gje ei innsparing på drift på om lag kr. 0,7 mill.

10.3 Institusjonsdrift

Stord sjukeheim har 65 plassar og Knutsaåsen omsorgssenter 46. Det er ikkje planlagd endringar i tal plassar i 2018. Detaljprosjektering av ny sjukeheimen vil starte i oktober/november i 2017 og oppstart byggearbeid vinteren 2018 med ferdigstilling juni 2019. Etter anbodsinnhenting ligg kostnadane innafor vedteken kostnadsramme. Ein legg opp til å overføre dei fem plassane som vert leigd av Fitjar kommune og i tillegg fase inn fem nye plassar kvart år. Årlege driftskostnader med fem plassar er om lag kr. 6,0 mill.

Når den nye sjukeheimen er ferdig planlegg ein å flytte over pasientar frå den eldste delen av Stord sjukeheim slik at ein kan starte arbeidet med oppussing av romma her. Det er sett av kr. 40,0 mill. i 2019 til dette arbeidet.

Eininga har pasientar som krev mykje ressursar ved fleire avdelingar, noko som har gjort at det har vore naudsynt med periodevis auka bemanning der desse bur for å kunne gje fagleg forsvarlege tenester og sikra eit godt arbeidsmiljø.

Siste året har eininga endra måltidstidspunkt på alle avdelingane. Det er innført servering av lunsj kl 12.30 og middag kl 15.30. Dette har ført til noko høgare matforbruk, men det var venta.

Eininga har dei siste åra sett ein auke i talet på særleg krevjande pasientar innan demensomsorga. Det har og vore ein gradvis auke i talet pasientar med psykisk sjukdom og/eller sjukdom knytt til rus. Snittalderen på bebuarar er no 81 år på Stord sjukeheim og 87 år på Knutsaåsen omsorgssenter. Den store forskjellen på dei to husa er knytt til at det er spesialgrupper på sjukeheimen, der det er fleire yngre.

Grunnbemanninga er så låg at det er lite rom for å handtere særskilt krevjande pasientar utan ekstra innleige. Budsjettet til vikarar er heller ikkje høgt nok til å handtere slike situasjonar, noko som gjer at det er vanskeleg å halda vedteke budsjett når fleire utfordrande pasientar kjem til. Det er stramme budsjett på andre driftsutgifter, som mellom anna medisinar, medisinske forbruksvarer og reparasjonar, og det er ikkje rom for uføresette utgifter her.

10.4 Aktivitet og rehabilitering

Fysio- og ergoterapiteneste arbeider etter strenge prioriteringslister og det er ventelistar innan begge områda. Det er eit stort behov for tilrettelegging i heim og formidling av hjelpemiddel. Servicetenesta har ansvar for drift og logistikk kring hjelpemiddel. Dei monterer, demonter og utfører enkle reperasjoner av hjelpemiddel. Grunna knappe ressursar har avdelinga utfordingar med å stetta det aukande behovet innbyggjarane har for rehabilitering. Som eit sparingstiltak vel ein likevel å la 40% vikariat som ergoterapeut stå ledig til 01.09.2017. Innsparing er rekna til kr. 135　000.

Statsbudsjettet legg opp til endring av ansvar for tekniske hjelpemiddel. Kommunane skal få meir ansvar, men det er per i dag uklart kva konsekvens det får. Arbeids- og sosialdepartementet, kommunal- og moderniseringsdepartementet og helse- og omsorgsdepartementet skal saman kome tilbake med forslag til ansvarsoverføring og konkrete tiltak.

Det er innført eigenbetaling på kommunale hjelpemiddel, servicetenester og gruppetreningar. Dei nye betalingsreglane vart vedtekne i komité for rehabilitering, helse og omsorg februar 2017.

Sengeposten har ressurskrevjande brukarar noko som fører til auka kostnader knytt til behandling og oppfølging. Det er særleg utfordrande å gje tenester til demente i ei hektisk avdeling. Avdelinga får jobba i for liten grad med rehabilitering, og det er vanskeleg å få pasientane heim då dei har omfattande omsorgsbehov. Grunna manglande institusjonsplassar er det og vanskar med å få pasientar som treng langtidsplass vidare. Gjennom streng prioritering av innleige ved fråvær legg ein opp til å spare kr. 100　000 ved sengeavdelinga.

Heimerehabilitering er eit tiltak for intensiv hjelp til sjølvhjelp, og er eit framtidsretta tiltak med gode resultat for dei fleste som får denne tenesta. Hjelp til sjølvhjelp er sentralt og visjonen er: Lengst mogleg aktiv i eige liv. Tiltaket er prioritert og vert vidareført på same nivå som i 2017.

Frisklivssentralen har individuell oppfølging, gruppe-tilbod og ulike kurs. Ein samarbeider med lokale lag og organisasjonar om lærings- og mestringskurs. Målet er å betre meistra eigen situasjon og kvardag. Mange av brukarane i Frisklivssentralen er underforbrukarar av andre helsetenester. Ei slik sentral er ikkje ei lovpålagt oppgåve for kommunen og som eit av mange innsparingstiltak føreslår rådmannen å avvikle drifta av sentralen frå 01.04.2018. Sparing er kr. 323　000 med årsverknad på kr. 430　000. Dette tilsvarar 60 % stillingsressurs kor 20 % lyt seiast opp og resten vert løyst gjennom omplassering.

Demensteamet er eit lågterskeltilbod og viktig som eit førebyggjande tilbod då dei kan avdekka behov for støttande tenester på eit tidleg tidspunkt. På den måten kan ein leggje til rette for at pårørande kan ha sine buande heime lenger, og slik utsetje behovet for institusjonsplass. Det er ventelister på dette tilbodet som blir vidareført i 2017.

Eininga har fått midlar frå Fylkesmannen til prosjektet «Godt å bu heime», der målet er å spreie kunnskap og informasjon om universell utforming og branntryggleik til alle innbyggarane i Stord kommune. Effektmål er at det blir bygd og restaurert fleire hus der eigarane kan bu i alle livets fasar og ved varierande funksjonsnivå. For Stord kommune betyr det at i framtida kan fleire få hjelp og omsorg i heimen, og færre vil trengja institusjonsplass. Ei anna målgruppe for prosjektet er entreprenørar og leverandørar som skal byggje bustadar i framtida.

10.5 Heimebaserte tenester

Budsjett 2018 for heimebaserte tenester er basert på at aktivitetsnivået　 må reduserast. Det er gjort eit par strukturelle endringar. Eininga har reorganisert frå 5 til 4 avdelingar. Dette gjev større avdelingar og betre høve til å bruke ressursane fleksibelt. Vidare har eininga flytta ressursar frå dag til natt, ved at ein nyttar lærlingar inn i nattpatruljen. Dette gjev gode læresituasjonar og tett oppfølging frå kontaktperson, samt meir effektiv ressursutnytting.

Samlokalisering av dagaktivitetstilbod for personar med demenssjukdom i Blåbygget vil gje eit kostnadseffektivt tilbod som kan nyttast meir fleksibelt. Gjennom å tilby ulike former for praksisplass og samarbeid med frivillige kan kvaliteten i tilbodet bli styrka. Pårørande får viktig og naudsynt avlastning for å kunne stå i ein krevjande omsorgssituasjon.

Dei eldste brukarane har stort bistandsbehov. Dette har bygd seg opp over tid, grunna liten tilgang på institusjonsplassar. Det er og lite høve til korttids- og avlastningsopphald. Dette medfører stort press på pårørande. Alt tilseier at same utvikling heldt fram inntil det kjem fleire institusjonsplassar.

Aktivitetsnivået vert i 2018 redusert med 2,9 årsverk, mens tenestene burde hatt ein buffer for å møta nye brukarbehov. Avlastar 2 dommen medfører ein meirkostnad på vel kr. 0,5 mill for heimebaserte tenester. Då er det ikkje rom for å gje avlastning til nye brukarar. Skal eininga lukkast med å tilpasse aktivitetsnivået til budsjettramma, kan ein risikere at fleire ferdigbehandla pasientar vert liggjande på sjukehuset.

Reduksjon i aktivitetsnivå vil krevja at kommunen justerer ned nivå i vedtak. Dette gjeld både for kjernetenester som heimesjukepleie og praktisk bistand, samt BPA, avlastning og omsorgslønn.

10.6 Tildelingskontoret

Budsjettet for Tildelingskontoret for 2018 er justert og tilpassa dei organisasjonsendringane som vart gjort gjeldane for Tildelingskontoret frå 1. april 2017, då ytre kundetorg vart overført til Fellestenestene. Som eit sparetiltak har eininga 0,5 stilling ledig i 2018 i samband med permisjon. Sparing er om lag kr. 300　000.

For å samle alle verkemidlane som Husbanken har, vart det i oktober 2017 oppretta bustadkontor. Stillingsressursen er i samsvar med det som tidlegare har vore brukt på dei same oppgåvene før. I tillegg vert oppgåvene som programleiaren i kommuneprogrammet til Husbanken har hatt, overført til bustadkontoret.

Budsjett for å dekke kostnader til utskrivingsklare pasientar kommunen ikkje greier å ta i mot frå spesialisthelsetenesta er i 2018 redusert frå kr.1,2 mill. til kr.0,8 mill. Dette utgjer ein betydeleg risiko då ein reknar med at kostnaden i 2017 vert som budsjettert.

Det er lagt inn midlar til to fleire varig tilrettelagte arbeidsplassar ved Podlen Verkstad. Det vil sei at kommunen då har 24 plassar totalt. Kostnad med dette er om lag kr. 120 00 for kommunen. Resten vert dekka av staten.

Rammene til startlån er vidareført med kr. 30 mill.

10.7 Bustader for personar med særskilte behov

Rådmannen føreslår å løyve kr. 71,6 mill. i 2018 og 2019 til å byggje nye omsorgsbustadar og aktivitetssenter i Bandadalen. Desse husværa skal erstatte dei kommunen leiger i Nordnesbygget då denne avtalen er sagt opp. Det skal fremjast eiga sak om dette prosjektet som er planlagt å vera sjølvfinansierande.

Det ligg vidare inne kr. 10,0 mill. til bygging av «nye Furulyvegen 51». Ein planlegg å riva den gamle trebygningen, som ikkje tilfredsstiller dagens krav og bygge seks nye leilegheiter for personar som treng hjelp til bustad. Prosjektet er tenkt finansiert gjennom tilskot frå Husbanken, husleige og refusjon av meirverdiavgift.

10.8 Legetenesta

Det er til ei kvar tid få legar som har opne lister og om lag 230 personar står på venteliste for å byta fastlege. Folk sin rett til val av lege er såleis ikkje stetta tilfredsstillande i Stord kommune. Ein fekk betydelege utgifter til vikarlegar i 2017. Dette ser ut til å verta eit mindre problem komande året. Stord kommune er med i eit pilotprosjekt saman med 10 andre kommunar i Hordaland og Sogn og Fjordane der det er rekruttert inn ein ny fastlege. Dette har støtte frå Helsedirektoratet. Legen er inntil vidare vikar for ein annan i permisjon fram til 1.9.18.

Ein lege er slutta i deltidsstilling som kommunelege og ein ha ikkje fått rekruttert inn ny til dette arbeidet. Komite for rehabilitering, helse og omsorg vedtok i august 2017 følgjande oversendingsforslag:

«Komité for rehabilitering, helse og omsorg ber rådmannen i samband med budsjettarbeid for 2018 om å vurdera tilsetjing av ein ny kommunalt tilsett lege og oppretting av eit kommunalt legekontor i bydelen Sagvåg-Litlabø.»

Kommunen har leigeavtale med Heiane legesenter for ein kommunalt tilsett lege pluss turnuslege, og treng lokale for ein ny lege mot slutten av året. Eit legesenter bør ha minst tre legar i tillegg til turnuslege for å få eit fagleg miljø og kollegial dekking ved fråvær. Ein kan ikkje rekna med at nokon av dei privatpraktiserande legane vil flytta frå eit etablert legesenter. Den eine legen frå Heiane har 800 personar på lista. Resten av pasientgrunnlaget må byggast opp. Det vil normalt ta fleire år om ikkje folk i Sagvåg-Litlabø aktivt skifter lege av «geografiske» grunnar. Legane kan risikera å få for lite å gjera. I tillegg er det økonomiske grunnlaget i fastlegeordninga knytt til tal personar og konsultasjonar både når det gjeld kommunal utgift og statlege overføringar. Dette medfører ein betydeleg økonomisk risiko, og ein må såleis og vurdera alternativet med å finna plass til legen i eitt av dei andre eksisterande legesentra. I budsjettet er berre drifta knytt til dagens legetal ført vidare. Rådmannen vil leggja fram ei sak om ulike alternativ i 2018.

Den nye legevakta kombinert med kommunalt akutt døgntilbod og observasjonsenger har vore vellukka og driv godt. Budsjettet er vidareført på same nivå som i 2017, sjølv med heilårsdrift av sengeavdelinga. Budsjettet er korrigert for endring i innbyggartal mellom kommunane.

10.9 Eining for psykisk helse og rus

Personar med psykiske- og/ eller rusvanskar er ei gruppe som har auka i Stord kommune. Årsaka til dette er blant anna endra ansvarsfordeling mellom spesialisthelsetenesta og kommunane. Frå hausten 2016 har tenestene til denne brukargruppa vore organisert i ei eining.

Rådmann føreslår nedtrekk av 100 % avdelingsleiarstilling på Hamna kontaktsenter. Ein vil som følgje av dette omorganisere drifta av Hamna og LAR-senteret (Maris) slik at det vert ein avdelingsleiar for dei to dagsentra. Innsparing vert om lag kr. 0,7 mill.

Eininga har i 2017 delteke nettverksgruppe saman med KS, spesialisthelsetenesta og kommunar i Rogaland. Nettverksgruppa har hatt fokus på kvalitetsarbeid og gode pasientforløp for målgruppa. Det er etablert fast samhandlingsforum mellom eininga og spesialisthelsetenesta, og det vert arbeida med eit forbetringssystem (FIT) kor brukarane skal involverast aktivt i eigen behandling og forbetring av tenestene. Tilsetting av erfaringsmedarbeidarar i dei kommunale tenestene har vore peika på som eit viktig tiltak i forbetringsarbeidet og Stord kommune var tidleg ute med å opprette stillingar for dette. Som eit tiltak for å få budsjettbalanse føreslår rådmannen å trekke inn desse stillingane (tilsaman 85 prosent). Sparing vert om lag kr. 360　000. Nedtrekket vil ikkje medføre oppseiingar.

Dei siste åra har kommunen hatt avtale med eit vaktselskap knytt til nokre av bustadane våre. Dette har vore eit førebyggjande tryggleikstiltak tiltak retta mot brukarar, naboar og tilsette. Rapportane syner at det har vore lite hendingar siste året og ein legg opp til at tiltaket vert avvikla frå 01.10.2018. Sparing vert omlag kr. 320　000.

Psykologkompetanse i kommunal helse og omsorgssektor er eit satsingsområde for regjeringa, med mål om å styrke kvalitet og kompetanse i det tverrfaglege arbeidet innan psykisk helse og rus, vald –og traumefeltet. Stord kommune fekk tilskot frå Helse og omsorgsdepartement på kr. 410　000 i 2017 til ny psykologstilling. Tilskotsordninga, som går over tre år, er eit verkemiddel for å auke rekrutteringa og bidra til at psykologkompetansen vert tilgjengeleg over heile landet før lovkrav om dette frå 2020. Psykologkompetansen er tenkt å styrkja det samla tverrfaglege tilbodet innan psykisk helse -og rusfeltet i Stord kommune. Rådmannen har likevel ikkje funne rom for å opprette stilling for psykolog i denne omgang.

11.1 Gebyr og betalingssatsar

Endring i gebyr er omtala under dei ulike områda.

Som eit ledd i å få meir automatiserte tenester vedtek kommunestyret at det skal innførast fakturgebyr på papirfaktura. Gebyret vert sett til kr 45. Desse er unntatt frå gebyr: – Foreldrebetaling barnehage , sjølvkostområda, dagopphald og korttidsopphald institusjon – Elektronisk faktura

Forslag til gebyrregulativ følgjer som vedlegg til budsjettframlegget, men skal handsamast i komiteane i medhald av kommunen sitt økonomireglement.

11.2 Finansinntekter og -utgifter, lånegjeld

Kommunen si samla lånegjeld eksklusiv startlån vil ved utgangen av 2017 vera på kr. 1 868 mill. Stord hamn sin del av gjelda er kr. 37,8 mill. Kommunen har vidareutlånt startlån for kr. 163 mill.

Minimumsavdrag er rekna ut etter føresegna i kommunelova § 50 nr. 7. Det er lagt til grunn minimumsavdrag for heile planperioden.

Det er lagt til grunn ei flytande rente på 1,56 prosent i 2018 og fast rente berekna etter dei låneavtalane kommunen har i dag. Vidare i økonomiplanen har ein lagt desse rentene til grunn: 2019: 2,0 prosent, 2020: 2,29 prosent og 2021: 2,69 prosent. Dette er i samsvar med Noregs bank og marknaden sitt rentesyn.

I årsbudsjettet for 2018 er det forventa slik avkastning på kommunen sine midlar:

Andre plasseringar er m.a. startlån (ca. 3,090 mill. kr.), lån til Stord hamnestell (ca. 1,05 mill. kr.) renter av bankinnskot/ skattetrekkskonto (ca. 1,5 mill. kr.), og morarenter (ca. 0,6 mill. kr.).

12.1 Budsjettskjema 1A Drift

12.2 Budsjettskjema 1B

12.3 Hovedoversikt drift

12.4 Netto ramme